Ποιο είναι το συνηθισμένο ή τυπικό στρες μετά από τραυματικές εμπειρίες;
Είναι αναμενόμενο ένα παιδί ή ένας έφηβος να δυσκολεύεται και να αισθάνεται φοβισμένο ή ταραγμένο μετά από ένα ή περισσότερα σοβαρά περιστατικά που είτε το τρόμαξαν πολύ είτε το αναστάτωσαν. Μετά από κάποια τραυματική εμπειρία, τα παιδιά χρειάζονται, συνήθως, λίγο χρόνο για να συνέλθουν και να προσαρμοστούν.
Είναι αρκετά σύνηθες για τα παιδιά ή τους εφήβους να παρουσιάζουν αμέσως μετά από μια τραυματική εμπειρία ξεσπάσματα θυμού, κακή διάθεση ή εναλλαγές της διάθεσης, ή επιστροφή σε συμπεριφορές που είχαν σε μικρότερες ηλικίες, όπως δυσκολία αποχωρισμού από τους γονείς/φροντιστές τους, δυσκολία να μείνουν μόνα τους, ανήσυχο ύπνο και δυσκολία στη συγκέντρωση. Πολλές φορές ίσως να έχουν την τάση να αποφεύγουν τις καταστάσεις ή τα μέρη που σχετίζονται με την τραυματική τους εμπειρία, να έχουν αποσυνδετικές αναβιώσεις (flashbacks) και/ή εφιάλτες σχετικά με το τραυματικό γεγονός, αλλά και να γίνονται ευέξαπτα και να νιώθουν άγχος, εύκολη ενόχληση, ενοχή, θλίψη, θυμό ή ντροπή.
Τα περισσότερα παιδιά και οι περισσότεροι έφηβοι τείνουν με την πάροδο του χρόνου να συνέρχονται από μόνοι τους μετά από κάποια τραυματική εμπειρία. Ορισμένα, ωστόσο, εξακολουθούν να δυσκολεύονται αφού περάσει ένας μήνας ή και περισσότερος χρόνος μετά το τραυματικό γεγονός. Ο μακροχρόνιος ψυχικός πόνος μπορεί να αποτελέσει λόγο προβληματισμού και για τη διαχείριση των συνεπειών του τραύματος απαιτείται πάντοτε προσοχή και υποστήριξη.
Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για για το παρατεταμένο στρες μετά από τραυματικές εμπειρίες του παιδιού μου;
Το στρες είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας όταν αυτός έρχεται αντιμέτωπος με κάτι νέο, απαιτητικό ή απειλητικό για τη ζωή μας. Σε αυτές τις καταστάσεις το σώμα μας εκκρίνει αδρεναλίνη, η οποία μας βοηθάει να παραμένουμε σε εγρήγορση. Όταν βρισκόμαστε σε μια επικίνδυνη κατάσταση βιώνουμε στρες για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Οι ενδείξεις ότι ένα παιδί ή ένας έφηβος βιώνει παρατεταμένο στρες μετά από κάποια τραυματική εμπειρία, σαν να τον «έχει στοιχειώσει» το γεγονός, είναι μεταξύ άλλων:
|
Παραδείγματα |
|
|
Συχνή ανάμνηση της τραυματικής εμπειρίας και αίσθηση σαν η εμπειρία να συμβαίνει ξανά |
Αναπαράσταση του γεγονότος που το έχει αναστατώσει στη διάρκεια του παιχνιδιού Εικόνες, ήχοι ή ανεπιθύμητες σκέψεις που σχετίζονται με την τραυματική εμπειρία ξεπηδούν στο μυαλό του Εφιάλτες ή όνειρα που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός Αίσθημα έντονης δυσφορίας στην ανάμνηση του γεγονότος |
|
Αποφυγή χώρων, ανθρώπων ή δραστηριοτήτων που μπορεί να θυμίζουν την τραυματική εμπειρία |
Άρνηση ή μεγάλη απροθυμία να κάνει οτιδήποτε σχετίζεται με την τραυματική εμπειρία (π.χ., να μπει σε αυτοκίνητο, σε περίπτωση που το τραυματικό γεγονός ήταν τροχαίο ατύχημα, ή να φορέσει τα ίδια ρούχα με εκείνα που φορούσε την ημέρα που συνέβη το τραυματικό γεγονός) |
|
Αρνητικές αλλαγές της διάθεσης ή του τρόπου με τον οποίο το παιδί αντιλαμβάνεται τον κόσμο |
Ξεσπάσματα θυμού, ευερεθιστότητα, εναλλαγές της διάθεσης Εύκολη ενόχληση ή ανησυχία Δυσκολία αποχωρισμού από τους γονείς/φροντιστές του ή δυσκολία να μείνει μόνο του Αισθήματα ενοχής, σα να έφταιγε εκείνο για αυτό που συνέβη, ντροπή, θυμός ή θλίψη Αντίληψη του κόσμου ως ένα επικίνδυνο ή «κακό» μέρος Απώλεια ενδιαφέροντος για το σχολείο ή τις δραστηριότητες που πριν απολάμβανε |
|
Συμπτώματα άγχους εξαιτίας της διαρκούς εσωτερικής εγρήγορσης |
Συχνότερη έκφραση φόβου Δυσκολία συγκέντρωσης σε διάφορα καθήκοντα Διαταραγμένος ύπνος Τρομάζει πιο εύκολα και πιο συχνά με ξαφνικούς ήχους ή απρόσμενες κινήσεις Πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι ή άλλα σωματικά ενοχλήματα |
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου με παρατεταμένο στρες μετά από τραυματικές εμπειρίες;
Οι γονείς/φροντιστές γνωρίζουν τα παιδιά τους καλύτερα από όλους. Εάν είστε γονέας/φροντιστής, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να δοκιμάσετε να κάνετε για να βοηθήσετε τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τι τους συμβαίνει, παρά το γεγονός ότι η μετατραυματική περίοδος μπορεί να αποτελεί πρόκληση και για σας:
- Βοηθήστε το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια. Είτε το παιδί σας είναι νήπιο είτε έφηβος, σίγουρα θα ωφεληθεί από ένα χάδι, μια αγκαλιά ή ακόμα και ένα καθησυχαστικό άγγιγμα στην πλάτη. Τους παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας, το οποίο είναι σημαντικό μετά από ένα τρομακτικό ή δυσάρεστο περιστατικό.
- Να είστε εκεί για το παιδί σας. Μπορείτε να παρέχετε ποιοτικό χρόνο στο παιδί σας και ακούστε με κατανόηση τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Ακούστε το με προσοχή. Έχει μεγάλη σημασία να καταλάβετε πώς βλέπει το παιδί σας την κατάσταση και τι του προκαλεί σύγχυση ή ανησυχία.
- Αναγνωρίστε το γεγονός και πόσο σημαντικά είναι τα συναισθήματα του παιδιού σας. Εάν ένα παιδί παραδεχθεί ότι αντιμετωπίζει δυσκολίες, μην απαντήσετε «Ε, καλά, μην ανησυχείς», γιατί μπορεί να έρθει σε δύσκολη θέση και να νιώσει ότι το επικρίνετε. Επιβεβαιώστε απλώς αυτό που μόλις ακούσατε, λέγοντας: «Ναι, το καταλαβαίνω ότι ανησυχείς».
- Ενεργήστε με ψυχραιμία. Μετά από τραυματικά βιώματα, τα παιδιά αναζητούν από τους μεγάλους να τα καθησυχάσουν. Αποφύγετε, λοιπόν, να συζητάτε τα δικά σας άγχη ή τις δικές σας ανησυχίες σας με το παιδί σας ή όταν βρίσκεται τριγύρω.
- Διατηρήστε τις καθημερινές σας ρουτίνες όσο το δυνατόν περισσότερο. Σε συνθήκες αναστάτωσης και αλλαγών, οι καθημερινές ρουτίνες και η σταθερή επιβολή κανόνων και ορίων λειτουργούν καθησυχαστικά για τα παιδιά, διαβεβαιώνοντάς τα ότι η ζωή θα φτιάξει και πάλι και θα ξαναγίνει προβλέψιμη. Εάν, ωστόσο δεν μπορείτε να διατηρήσετε το ίδιο πρόγραμμα, προσπαθήστε τουλάχιστον να εντάξετε στη ζωή του παιδιού σας κάποιες οικείες του ρουτίνες.
- Βοηθήστε το παιδί να διασκεδάσει. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ασχοληθεί με τις αγαπημένες του δραστηριότητες και να κάνει παρέα με τους συνομηλίκους του. Αυτό ίσως του κάνει καλό και του προσδώσει το αίσθημα της κανονικότητας.
- Εάν γνωρίζετε για το τραυματικό γεγονός, μοιραστείτε πληροφορίες για το τι συνέβη με το παιδί σας. Είναι πάντα καλύτερο να μαθαίνουν τα παιδιά τις λεπτομέρειες που αφορούν σε ένα τραυματικό γεγονός από έναν έμπιστο ενήλικα με τον οποίο νιώθουν ασφάλεια. Να είστε σύντομοι και ειλικρινείς. Δώστε στο παιδί σας τη δυνατότητα να κάνει ερωτήσεις, ώστε να μειωθεί η σύγχυση που νιώθει και οι λανθασμένες υποθέσεις που κάνει. Μην υποθέτετε ότι τα παιδιά ανησυχούν για τα ίδια πράγματα με τους ενήλικες.
- Αναγνωρίστε με κατανόηση τα συναισθήματα του παιδιού σας. Πείτε στο παιδί σας ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνεται θυμό, ενοχές και θλίψη, και να εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο, όπως ότι κάποιος που είναι λυπημένος δεν είναι απαραίτητο να κλαίει. Εκφράστε την πεποίθησή σας ότι το παιδί σας είναι ικανό να τα καταφέρει και ενθαρρύνετέ το.
- Βοηθήστε το παιδί σας με ασκήσεις αναπνοής. Όταν αγχωνόμαστε, η αναπνοή μας γίνεται γρήγορη και ρηχή. Οι βαθιές ανάσες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να ηρεμήσουν. Μπορείτε να πείτε, λοιπόν, στο παιδί σας: «Πάρε μια βαθιά ανάσα ενώ εγώ θα μετράω μέχρι το τρία. Μετά βγάλε τον αέρα ενώ εγώ θα μετράω πάλι μέχρι το τρία». Έτσι, θα το βοηθήσετε μέσω της καλύτερης αναπνοής.
- Αποτρέψτε ή περιορίστε την έκθεση του παιδιού σας στα δυσάρεστα νέα (ιδιαίτερα εάν σχετίζονται με την τραυματική εμπειρία). Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό ιδιαίτερα για τα νήπια και τα παιδιά σχολικής ηλικίας, καθώς η έκθεση σε δυσάρεστα γεγονότα στην τηλεόραση, το διαδίκτυο ή το ραδιόφωνο ενδέχεται να τα πείσει ότι τα γεγονότα αυτά συμβαίνουν σε μόνιμη βάση. Τα παιδιά που πιστεύουν ότι τα άσχημα γεγονότα δεν κρατούν για πάντα, μπορούν να τα ξεπεράσουν πιο γρήγορα.
- Εξετάστε το ενδεχόμενο να ενημερώσετε τους εκπαιδευτικούς του παιδιού σας για την τραυματική του εμπειρία, ώστε να είναι σε θέση να καταλάβουν καλύτερα τη συμπεριφορά του στο σχολείο.
Εάν έχετε ήδη δοκιμάσει ορισμένες ή τις περισσότερες από αυτές τις προτάσεις, και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί σας επιμένουν για διάστημα μεγαλύτερο από ένα μήνα, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να αναζητήσετε επαγγελματική υποστήριξη.
Εάν η αγωνία μετά από τραυματικές εμπειρίες του παιδιού σας διαρκεί για διάστημα μεγαλύτερο από ένα μήνα μετά το τραυματικό γεγονός, είναι πολύ έντονη και παρεμβαίνει αρνητικά στην καθημερινότητα του ίδιου και της οικογένειάς σας, ίσως αποτελεί ένδειξη πιθανής Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ).
Τι είδους επαγγελματική υποστήριξη μπορώ να αναζητήσω για να λάβω βοήθεια;
Πολλές φορές, οι γονείς/φροντιστές βιώνουν ένα αίσθημα ντροπής, ανεπάρκειας ή ακόμα και ενοχής όταν το παιδί τους αντιμετωπίζει δυσκολίες μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός. Εάν ανησυχείτε για το παιδί σας, μπορείτε τώρα να λάβετε υποστήριξη και καθοδήγηση. Επικοινωνήστε τις ανησυχίες σας στον παιδίατρό σας κατά τη διάρκεια των επισκέψεών σας αλλά και στο διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις επισκέψεις σας.
Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός σας γιατρός μπορεί να σας βοηθήσει σχετικά με τις αρχικές σας ανησυχίες και να σας παραπέμψει σε εξειδικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα σας βοηθούσε να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι επαγγελματίες αυτοί συνεργάζονται και με τους γονείς/φροντιστές, και τους μαθαίνουν πώς μπορούν να υποστηρίζουν τα παιδιά τους εκτός των θεραπευτικών συνεδριών.
Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).
Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;
Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.
Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.
