Είναι συνηθισμένο ή τυπικό φαινόμενο οι αυτοτραυματισμοί;

Όχι.

Καμιά μορφή αυτοτραυματισμού δεν αποτελεί τυπική συμπεριφορά. Ωστόσο, για να αποτρέψουμε τους αυτοτραυματισμούς ή να τους διαχειριστούμε όταν συμβαίνουν, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε μερικά ζητήματα σχετικά με αυτούς.   

Ορισμένα παιδιά και έφηβοι δηλώνουν ότι αυτοτραυματίζονται επειδή έτσι ξεχνιούνται και απαλύνεται ο έντονος συναισθηματικός πόνος που νιώθουν. Άλλοι πάλι δηλώνουν ότι το κάνουν επειδή δε νιώθουν τίποτα. Στην περίπτωση αυτών των παιδιών και των εφήβων, οι αυτοτραυματισμοί τους βοηθούν να νιώσουν έστω κάτι.  

Οι αυτοτραυματισμοί αποτελούν μυστικό για κάποια παιδιά και εφήβους, ωστόσο για ορισμένα, αποτελούν έναν τρόπο να ζητήσουν βοήθεια, καθώς μπορούν έτσι να επικοινωνήσουν την δυσφορία που νιώθουν και δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Για όσους κρύβουν τη συνήθεια να αυτοτραυματίζονται, η συνήθεια αυτή αποσκοπεί στη μείωση του συναισθηματικού πόνου που νιώθουν, ενώ για όσους τη μοιράζονται, αποτελεί έναν τρόπο για να επικοινωνήσουν τα συναισθήματά τους. Όταν ένας έφηβος κόψει το δέρμα του, είναι πιθανό να προκαλέσει τη συμπόνια και παράλληλα την ανησυχία των άλλων.  

Οι αυτοτραυματισμοί είναι αυτό που κάποιοι κλινικοί αποκαλούν «εργαλείο δυσπροσαρμοστικής αντιμετώπισης», γιατί δεν αποτελεί τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης μιας δυσκολίας, παρόλο που ίσως προσφέρει κάποια προσωρινή ανακούφιση. Δυστυχώς, όμως, αυτή η ανακούφιση ενισχύει πολύ την αυτοτραυματική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα τα παιδιά να βασίζονται ίσως σε αυτή για να αντιμετωπίσουν ή να επικοινωνήσουν τα επώδυνα συναισθήματά τους.    

Όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα που ένα παιδί ή ένας έφηβος αυτοτραυματίζεται, τόσο πιο δύσκολο γίνεται το να σταματήσει τους αυτοτραυματισμούς.  Είναι, επίσης, σύνηθες πολλά παιδιά που αυτοτραυματίζονται να αισθάνονται ντροπή για αυτό που κάνουν και να λένε ότι δεν θέλουν να το κάνουν πια. Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, ωστόσο, χωρίς την κατάλληλη και εξειδικευμένη υποστήριξη, η διακοπή αυτής της συμπεριφοράς ενδέχεται να είναι πολύ δύσκολη.   

Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για το παιδί  μου που αυτοτραυματίζεται;

Εάν, ως γονέας/φροντιστής, γνωρίζετε ότι το παιδί σας αυτοτραυματίζεται, χρειάζεται να ζητήσετε βοήθεια το συντομότερο δυνατόν. Όμως, δεν είναι πάντοτε εύκολο να είστε βέβαιοι ότι οι υποψίες σας είναι βάσιμες. Οι ακόλουθες ενδείξεις χρειάζεται να σας ανησυχήσουν αναφορικά με την πιθανότητα το παιδί σας να αυτοτραυματίζεται:

• Μιλά για αυτοτραυματισμούς.
• Έχει περίεργες ουλές (ειδικά στα χέρια, τα πόδια ή την κοιλιακή χώρα).
• Έχει πληγές που δεν επουλώνονται ή χειροτερεύουν.
• Έχει κοψίματα στο ίδιο σημείο.
• Συλλέγει αιχμηρά αντικείμενα τα οποία χρησιμεύουν ως εργαλεία, όπως κομμάτια σπασμένων γυαλιών, παραμάνες, ξυραφάκια, κ.λπ.
• Φορά μακρυμάνικα ρούχα όταν κάνει ζέστη.
• Αποφεύγει τις κοινωνικές δραστηριότητες.
• Φορά πολλούς επιδέσμους.
• Αρνείται να αλλάξει ρούχα στο σχολείο ή μπροστά σε άλλους.
• Αποφεύγει να φορά μαγιό.
• Επισκέπτεται ιστοσελίδες, διαδικτυακές ομάδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σχετίζονται με τους αυτοτραυματισμούς.
• Έχει φίλους που αυτοτραυματίζονται.

Η παρόρμηση που νιώθουν οι έφηβοι να αυτότραυματιστούν σχεδόν πάντοτε πυροδοτείται (ξεκινάει) από ένα συγκεκριμένο γεγονός στη ζωή τους. Το πιο συνηθισμένο ερέθισμα που πυροδοτεί το κόψιμο είναι το αίσθημα της απόρριψης: από μια σχέση, από στενούς φίλους ή λόγω μιας γενικότερης αίσθησης ότι τους έχουν απομονώσει ή ότι τους ασκούν κριτική.

To κόψιμο του δέρματος μπορεί να αποτελεί και μιμητική συμπεριφορά, την οποία εμπνέεται κάποιο παιδί ή ένας έφηβος από βίντεο ή εικόνες που δείχνουν άλλους εφήβους να αυτοτραυματίζονται.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου που αυτοτραυματίζεται;

Παρά το γεγονός ότι οι γονείς/φροντιστές γνωρίζουν τα παιδιά τους καλύτερα από όλους, δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούν να κάνουν εάν το παιδί τους αυτοτραυματίζεται. Οι γενικές οδηγίες που ακολουθούν, ωστόσο, ίσως φανούν χρήσιμες: 

Αποφύγετε να προσπαθήσετε να «διορθώσετε» μόνοι σας το ζήτημα αυτοτραυματισμού που αντιμετωπίζει το παιδί σας. Είναι καλύτερο να ζητήσετε τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος είναι σε θέση να εκτιμήσει γιατί το παιδί σας αυτοτραυματίζεται και τι είδους συναισθηματική δυσκολία αντιμετωπίζει. Είναι σημαντικό οι γονείς/φροντιστές να συνεργαστείτε στενά με τον επαγγελματία ψυχικής υγείας που θα σας παρέχει οδηγίες σχετικά με το πώς να μιλήσετε με το παιδί σας, πώς να το κάνετε να νιώσει ότι το σπίτι του είναι ένα ασφαλές για εκείνο και τι να κάνει εάν η συμπεριφορά του αυτοτραυματισμού εμφανιστεί ξανά. 

Τι είδους επαγγελματική υποστήριξη μπορώ να αναζητήσω για να λάβω βοήθεια;

Πολλές φορές, οι γονείς/φροντιστές βιώνουν ένα αίσθημα ντροπής, ανεπάρκειας ή ακόμα και ενοχής όταν το παιδί τους αντιμετωπίζει δυσκολίες οι οποίες σχετίζονται με αυτοτραυματισμούς. Εάν ανησυχείτε για το παιδί σας, μπορείτε να λάβετε υποστήριξη και καθοδήγηση. Συζητήστε τις ανησυχίες σας με τον παιδίατρό σας κατά τη διάρκεια των επισκέψεών σας αλλά και στο διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις επισκέψεις σας.

Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να σας βοηθήσει σχετικά με τις αρχικές σας ανησυχίες και να σας παραπέμψει σε εξιδεικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα σας βοηθούσε να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι επαγγελματίες αυτοί συνεργάζονται και με τους γονείς/φροντιστές, και τους μαθαίνουν πώς μπορούν να υποστηρίζουν τα παιδιά τους εκτός των θεραπευτικών συνεδριών. 

Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.