Ποιες είναι οι τυπικές προσδοκίες στην ανάγνωση  και τον γραπτό λόγο;

Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί ήδη γνωρίζουν ότι υπάρχουν ορισμένες προσδοκίες για την ανάγνωση και τον γραπτό λόγο, οι οποίες εξαρτώνται από το ηλικιακό φάσμα των παιδιών. 

Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για έναν μαθητή μου με δυσκολίες στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο;

Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις αναγνώρισης σοβαρών δυσκολιών στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο. Οι ενδείξεις αυτές ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. 

Οι ενδείξεις δυσκολιών στην πρώιμη παιδική ηλικία (παιδιά ηλικίας έως 6 ετών) είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής:

• Καθυστερούν να μιλήσουν και να μάθουν νέες λέξεις.
• Δυσκολεύονται να μάθουν απλές ομοιοκαταληξίες.
• Εμφανίζουν ελλείμματα στη φωνολογική επίγνωση της γλώσσας (παραλείψεις, προσθήκες, αντικαταστάσεις, αντιστροφές, αντιμεταθέσεις φθόγγων και/ή συλλαβών).
• Κάνουν μορφοσυντακτικά λάθη στον αυθόρμητο προφορικό λόγο.
• Συγχέουν μεταξύ τους ομόηχες λέξεις και δυσκολεύονται στην ανάκληση του λεξιλογίου.
• Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες.
• Δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να παραμείνουν συγκεντρωμένα όταν ακούν να τους διαβάζουν μια ιστορία.
• Υπολείπονται στην προφορική περιγραφή και αφήγηση.
• Δυσκολεύονται να μάθουν κοινές ακολουθίες (π.χ., το αλφάβητο, τις ημέρες της εβδομάδας) και εμφανίζουν δυσκολίες στη σειροθέτηση εικόνων.
• Δυσκολεύονται να διακρίνουν το δεξί από το αριστερό.
• Έχουν δυσλειτουργική/ανώριμη σύλληψη μολυβιού και δυσανάγνωστη/ακατάστατη γραφή.
• Δυσκολεύονται να προσανατολιστούν στο χαρτί όταν γράφουν.
• Εμφανίζουν δυσκολίες στην ακουστική διάκριση φθόγγων, οι οποίες αντανακλώνται σε  φωνολογικές δυσκολίες κατά τα πρώτα στάδια της γραφής.
• Αντιστρέφουν γράμματα ή αριθμούς όταν γράφουν.
• Δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα γράμματα και να μάθουν να μετρούν.
• Δυσκολεύονται να διαβάσουν και να γράψουν αριθμούς.
• Εμφανίζουν φωνολογικές δυσκολίες κατά τα πρώτα στάδια της ανάγνωσης.
• Δυσκολεύονται να κατακτήσουν τις προμαθηματικές έννοιες. 
• Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν σύνθετες οδηγίες ή ρουτίνες.
• Εμφανίζουν δυσκολίες στον οπτικοκινητικό συντονισμό και το συντονισμό της λεπτής κινητικότητας, γεγονός που αντανακλάται σε δυσκολίες στη χρήση ψαλιδιού, στο ντύσιμο, στο κούμπωμα των ρούχων, στο δέσιμο των παπουτσιών και στο ποδήλατο, ενώ οδηγούν σε αδεξιότητα και επιρρέπεια στα ατυχήματα.

Αφού τα παιδιά λάβουν κάποια αρχική εκπαίδευση στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο, υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια από αυτά μπορεί να εμφανίζουν πρώιμες δυσκολίες, και συγκεκριμένα:

• Δυσκολεύονται να ανακαλέσουν τους ήχους των γραμμάτων και να τα κατονομάζουν.
• Δυσκολεύονται να ανακαλέσουν οπτικά απλές, συχνόχρηστες λέξεις.
• Δυσκολεύονται να καταρτίσουν οπτικό λεξικό.
• Επαναλαμβάνουν ή παραλείπουν λέξεις κατά την ανάγνωση.
• Δυσκολεύονται σημαντικά να μάθουν να διαβάζουν, να προφέρουν νέες λέξεις και να μετρούν τον αριθμό των συλλαβών μιας λέξης.
• Εξακολουθούν να αντιστρέφουν γράμματα και αριθμούς κατά τη ανάγνωση (π.χ., διαβάζουν 6 αντί για 9), ακόμα και μετά την ηλικία των 8 ετών περίπου, που τα περισσότερα παιδιά έχουν πάψει να το κάνουν αυτό.
• Δεν έχουν αυτοπεποίθηση κατά την ανάγνωση. 
• Δεν δείχνουν ενδιαφέρον για δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάγνωση.

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας με δυσκολίες στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο ενδέχεται να εμφανίζουν τα εξής:

• Αναπτύσσουν αργά το λεξιλόγιο και δυσκολεύονται να αποκωδικοποιήσουν μη οικείες τους λέξεις.
• Δυσκολεύονται να κρατήσουν σημειώσεις, να αντιγράψουν λέξεις από τον πίνακα, και έχουν άσχημο γραφικό χαρακτήρα.
• Δυσκολεύονται να σχηματίσουν ομοιοκαταληξίες, να αντιστοιχίσουν ήχους και γράμματα (φωνήματα-γραφήματα), να βάλουν φθόγγους σε διάταξη και αλληλουχία, ενώ ενδέχεται να εξακολουθούν να κάνουν φωνολογικά λάθη στον αυθόρμητο προφορικό λόγο. 
• Δεν έχουν ευχέρεια στην ανάγνωση, εξακολουθούν να έχουν αργό αναγνωστικό ρυθμό, ο οποίος δεν συμβαδίζει με τον προσδοκώμενο για την ηλικία και την τάξη τους, καθώς και ελλείμματα στην προσωδία κατά τη μεγαλόφωνη ανάγνωση (π.χ., στον επιτονισμό).
• Διαβάζουν συλλαβιστά, γεγονός που δεν συμβαδίζει με το προσδοκώμενο για την ηλικία και την τάξη τους, και παραλείπουν λέξεις ή και ολόκληρες σειρές. 
• Εξακολουθούν να δυσκολεύονται στην περιγραφή και την αφήγηση.
• Κομπιάζουν ή κάνουν παύσεις προτού απαντήσουν σε άμεσες ερωτήσεις, καθώς δυσκολεύονται να βρουν τις κατάλληλες λέξεις, ιδιαίτερα όταν καλούνται να απαντήσουν γρήγορα.
• Αντικαθιστούν λέξεις με άλλες, μορφολογικά, φωνολογικά ή σημασιολογικά συγγενείς.
• Δεν σταματούν πάντοτε στην τελεία και γενικά δυσκολεύονται να εφαρμόσουν τα σημεία στίξης και τον τόνο κατά την ανάγνωση. 
• Δείχνουν τις λέξεις με το δάχτυλο ή το μολύβι κατά την ανάγνωση, ακόμα και αφού αυτή έχει φτάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο.
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν σωστά στη γραφή τα σημεία στίξης και τον τόνο.
• Δυσκολεύονται να χωρίσουν σωστά τις λέξεις (π.χ., στο τέλος μιας γραμμής).
• Δεν αφήνουν το κατάλληλο διάστημα ανάμεσα στις λέξεις, ενώνουν λέξεις μεταξύ τους ή χωρίζουν μια λέξη στα δυο πριν από το τέλος της γραμμής.
• Κάνουν μορφολογικά λάθη και αδικαιολόγητα ορθογραφικά λάθη κατά τη γραφή. Ενδέχεται να γράψουν την ίδια λέξη με διαφορετική ορθογραφία μέσα στο ίδιο κείμενο.
• Συγχέουν τους γραμματικούς όρους μεταξύ τους (π.χ., τις πτώσεις των ουσιαστικών με τα πρόσωπα των ρημάτων) και άλλους όρους με σημασιολογική συγγένεια (π.χ., τα ονόματα των ωκεανών με τα ονόματα των πελαγών).
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη δομή και τη μορφή των διαφορετικών ειδών κειμένων. 
• Δυσκολεύονται να θυμηθούν αυτό που μόλις διάβασαν, καθώς και να ανακαλέσουν τις πληροφορίες που έχουν μάθει κατά τη διάρκεια ενός τεστ ή ενός διαγωνίσματος.
• Δυσκολεύονται να γράψουν την περίληψη ενός κειμένου.
• Δυσκολεύονται στην παραγωγή γραπτού λόγου, όσον αφορά στο περιεχόμενο, τη δομή, την οργάνωση, τη συνοχή, τη σύνταξη, τη σαφήνεια και την κατάλληλη χρήση των λέξεων.
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν, να μάθουν και να χρησιμοποιούν τους αριθμούς, τις μαθηματικές έννοιες, τα δεδομένα και τις αριθμητικές πράξεις 
• Συγχέουν τα μαθηματικά σύμβολα.
• Δυσκολεύονται στις κάθετες αριθμητικές πράξεις να θυμηθούν και να μεταφέρουν σωστά το δανεικό ψηφίο και το κρατούμενο.
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα γραπτά αριθμητικά προβλήματα.
• Δυσκολεύονται στις μεταγνωστικές διεργασίες (δηλ. αφού διαβάσω κάνω απολογισμό του τρόπου που ακολούθησα) και τις αυτορρυθμιστικές δεξιότητες (π.χ. τι μπορώ να αλλάξω την επόμενη φορά για βελτίωση).
• Διαθέτουν ελλιπείς ακαδημαϊκές γνώσεις.
• Δυσκολεύονται με τα χρονομετρημένα τεστ και τα διαγωνίσματα.
• Δυσκολεύονται να συμμετέχουν σε ομάδες εργασίας και να ολοκληρώνουν ομαδικές εργασίες.
• Δυσκολεύονται να «διαβάσουν ανάμεσα στις γραμμές» ή να κατανοήσουν το νόημα αυτού που διαβάζουν.
• Αποφεύγουν να διαβάσουν μεγαλόφωνα μέσα στη σχολική τάξη, συνήθως επειδή ντρέπονται και αγχώνονται.
• Εμφανίζουν σημάδια κόπωσης εξαιτίας της μεγάλης προσπάθειας που καταβάλλουν για να αναγνώσουν ορθά.

Εκτός σχολείου, τα παιδιά με δυσκολίες στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο ενδέχεται να:

• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα λογότυπα και τις πινακίδες.

• Δυσκολεύονται να μάθουν τους κανόνες ενός παιχνιδιού.
• Δυσκολεύονται να θυμηθούν οδηγίες με πολλά βήματα. 
• Δυσκολεύονται να μάθουν να διαβάζουν το ρολόι και να λένε την ώρα.
• Δυσκολεύονται να μάθουν ξένες γλώσσες.
• Έχουν συναισθηματικά ξεσπάσματα όταν δεν μπορούν να διαβάσουν κάτι.
• Αναβάλλουν τη σχολική μελέτη και τις σχολικές εργασίες.
• Σπαταλούν επιπλέον χρόνο για να ολοκληρώσουν τη σχολική τους μελέτη και τις σχολικές τους εργασίες σε σύγκριση με τους συμμαθητές τους, και έχουν ανάγκη από διαρκή βοήθεια ώστε να τα καταφέρουν.
• Δυσκολεύονται να συγκρατήσουν νέες πληροφορίες, συγκεκριμένες λέξεις ή λεπτομέρειες στη μακρόχρονη μνήμη τους.
• Δυσκολεύονται να μάθουν και να ανακαλέσουν ονόματα, ημερομηνίες, τηλεφωνικούς αριθμούς, διευθύνσεις, το πώς να μεταβούν σε ένα μέρος κ.λπ.
• Δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν και να θυμηθούν μια συζήτηση.
• Εκφράζουν τις ιδέες τους με ασύνδετο τρόπο.
• Αποφεύγουν να διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία.
• Δυσκολεύονται να διαβάσουν τους υπότιτλους στην τηλεόραση ή τον κινηματογράφο.
• Αποφεύγουν να στέλνουν γραπτά μηνύματα στους φίλους τους, καθώς φοβούνται μήπως κάνουν ορθογραφικά λάθη, αλλά και επειδή δυσκολεύονται στην ανάκληση των συντομογραφιών.
• Εξακολουθούν να συγχέουν το δεξί με το αριστερό και να δυσκολεύονται στον χωροχρονικό προσανατολισμό, την ακουστική διάκριση φθόγγων  και την οπτικοχωρική αντίληψη.  
• Εμφανίζουν δυσκολίες στις επιτελικές λειτουργίες και την εργαζόμενη μνήμη.
• Εξακολουθούν να δυσκολεύονται στη συγκέντρωση και τη διατήρηση της προσοχής, κυρίως όταν διαβάζουν ή γράφουν,  καθώς αισθάνονται πνευματική κόπωση.
• Δυσκολεύονται να οργανώσουν την καθημερινότητά τους και να διαχειριστούν αποτελεσματικά τον χρόνο τους.
• Ξεχνούν εύκολα ένα καθήκον που έχουν υποσχεθεί να κάνουν.
• Δυσκολεύονται να μάθουν τα μουσικά σύμβολα (ή οποιαδήποτε άλλα σύμβολα).
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις μεταφορές, τους ιδιωματισμούς, τα λογοπαίγνια ή τα ανέκδοτα.
• Εκδηλώνουν αρνητικά συναισθήματα (θυμό, άγχος, κατάθλιψη).
• Έχουν ευάλωτη εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοεκτίμηση και υπερβολική ευαισθησία στην κριτική.  

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου με δυσκολίες στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο;

Συχνά, οι εκπαιδευτικοί είστε οι πρώτοι που παρατηρείτε πότε ένας μικρός μαθητής δυσκολεύεται να κατακτήσει τα ορόσημα και τις προσδοκίες της ανάγνωσης και του γραπτού λόγου. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί μπορείτε να διακρίνετε τις δυσκολίες στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο με βάση τα αποτελέσματα από παλαιότερα και πρόσφατα τεστ και διαγωνίσματα. Ακολουθούν ορισμένες προτάσεις που θα μπορούσατε να δοκιμάστε να εφαρμόσετε, ως εκπαιδευτικός, ώστε να βοηθήσετε έναν μαθητή που δυσκολεύεται στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο:

Οι ειδικοί παιδαγωγοί οι δάσκαλοι εκείνοι που διαθέτουν εμπειρία με τους μαθητές που μαθαίνουν διαφορετικά, μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να προσεγγίσουν τις δυσκολίες τους στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο με εναλλακτικούς και πιο αποδοτικούς τρόπους. Η βοήθεια στη μελέτη δίνει, επίσης, την ευκαιρία σε έναν μαθητή να εξασκήσει τις δεξιότητές του στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο σε ένα πλαίσιο με πιο αργό ρυθμό και λιγότερο αγχωτικό. 

Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).

Εάν οι δεξιότητες ενός μαθητή σας στην ανάγνωση και τον γραπτό λόγο δεν εξελίσσονται όπως αναμένεται παρά τις όποιες προσπάθειες και οι δυσκολίες του διαφέρουν πολύ από αυτές που αντιμετωπίζουν οι μαθητές της ίδιας ηλικίας, ίσως υπάρχει ένδειξη μιας διαταραχής που ονομάζεται Δυσλεξία. 

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.