Πότε τα συνηθισμένα πειράγματα γίνονται εκφοβισμός;

Οι άνθρωποι τείνουμε να συνειδητοποιούμε ότι οι επώδυνες ή ενοχλητικές κοινωνικές εμπειρίες είναι μέρος της διαδικασίας της ανάπτυξης και ότι όλοι σχεδόν έχουμε αποτελέσει στόχο για πειράγματα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή μας. Το να μάθουν πώς να ξεπερνούν τις αρνητικές κοινωνικές συναναστροφές είναι μια σημαντική δεξιότητα που χρειάζεται να κατακτήσουν τα παιδιά και οι έφηβοι. Ωστόσο, ο εκφοβισμός στην παιδική και την εφηβική ηλικία, τόσο για εκείνους που τον υφίστανται όσο και για εκείνους που τον ασκούν, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται, καθώς μπορεί να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συναισθηματικές επιπτώσεις. Τα πειράγματα και η επιθετική συμπεριφορά προς τους συνομηλίκους γίνονται εκφοβισμός όταν:

• Υπάρχει διαφορά ισχύος. Ο εκφοβισμός ασκείται από κάποιον που βρίσκεται σε θέση ισχύος (π.χ., τον πιο δυνατό σωματικά, τον πιο δημοφιλή, τον πιο εύρωστο οικονομικά, κ.λπ.) και κατευθύνεται προς κάποιον που θεωρείται λιγότερο ισχυρός.
• Υπάρχει πρόθεση πρόκλησης βλάβης. Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής ή λεκτικής επίθεσης, η οποία χαρακτηρίζεται από απειλές, διάδοση φημών ή ηθελημένο αποκλεισμό ενός ατόμου από μια ομάδα. 
• Είναι επαναλαμβανόμενος. Ο εκφοβισμός ακολουθεί ένα συνεχές επαναλαμβανόμενο μοτίβο εχθρικών ή επιθετικών ενεργειών, οι οποίες κατευθύνονται προς το παιδί που αποτελεί τον στόχο.    
• Πράγματι προκαλεί βλάβη. Τα πειράγματα ή η επιθετική συμπεριφορά γίνονται εκφοβισμός όταν βλάπτουν την ευημερία ή τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού που αποτελεί τον στόχο.

Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν εκφοβίζουν συνήθως επειδή είναι κακά. Η εμπλοκή σε τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν αντικατοπτρίζει το ποιοι είναι ως άτομα. Κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να συμπεριφερθούν με κακία στους άλλους είναι: 

• Θέλουν να ταιριάξουν με μια ομάδα φίλων, οι οποίοι ενοχλούν έναν συμμαθητή τους.
• Δέχονται οι ίδιοι εκφοβισμό στο σπίτι ή στο σχολείο.
• Αναζητούν την προσοχή των εκπαιδευτικών, των γονέων ή των συμμαθητών τους, χρησιμοποιώντας αυτή τη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά, ώστε να νιώσουν σημαντικοί.
• Είναι περισσότερο παρορμητικοί από τους συνομηλίκους τους και δεν έχουν ανακαλύψει υγιείς τρόπους απελευθέρωσης των παρορμήσεών τους. 
• Έχουν την τάση να αντιλαμβάνονται τους συνομηλίκους τους ως εχθρικούς, ακόμα και όταν δεν είναι.
• Δεν καταλαβαίνουν πραγματικά πώς μπορεί η συμπεριφορά τους να κάνει το θύμα να νιώσει (ειδικά τα μικρότερα παιδιά). Κάποια παιδιά ξεκινούν από το να κάνουν πλάκα σε συνομηλίκους, χωρίς να συνειδητοποιούν τη βλάβη που τους προξενούν. 

Τι είναι ο κυβερνοεκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι λεκτικός και σωματικός, και τον τελευταίο καιρό μπορεί να  γίνεται και μέσω του διαδικτύου. Στις μέρες μας, τα παιδιά και οι έφηβοι αλληλεπιδρούν και δημιουργούν σχέσεις με τους συνομηλίκους τους μέσω του διαδικτύου, χρησιμοποιώντας διάφορες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Στον εικονικό κόσμο δεν επεκτείνονται μόνο οι καλές πτυχές της αλληλεπίδρασης των συνομηλίκων μεταξύ τους αλλά και οι αρνητικές. Ο κυβερνοεκφοβισμός είναι η σύγχρονη διαδικτυακή έκδοση του παραδοσιακού εκφοβισμού και αναφέρεται σε οποιαδήποτε πράξη ψυχολογικής κακοποίησης, όπως η τρομοκράτηση, η επιθετικότητα, η απειλή, η ταπείνωση, ο αποκλεισμός ή η παρενοχλητική παρακολούθηση, η οποία πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου επανειλημμένα κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, σε τακτά ή μη διαστήματα.  

Αυτές οι επιθετικές πράξεις πραγματοποιούνται από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, μέσω των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας (π.χ., Facebook, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εικονικά δωμάτια συνομιλίας/chat rooms). Ο στόχος είναι ένα θύμα το οποίο δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του. Οι δράστες δεν έρχονται σε άμεση επαφή με το θύμα, αλλά είναι κρυμμένοι πίσω από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού τους τηλεφώνου, και συνήθως χρησιμοποιούν ψεύτικη ταυτότητα. Μπορούν να προσβάλλουν τα θύματά τους όποτε και με όποιον τρόπο θελήσουν ή ακόμα και να τα εκθέσουν δημόσια.

Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για το γεγονός ότι ένας μαθητής μου δέχεται εκφοβισμό; 

Παρόλο που οι περισσότεροι μαθητές που υφίστανται ή ασκούν εκφοβισμό δεν ζητούν βοήθεια ή δεν μιλάνε για αυτό, υπάρχουν μερικές προειδοποιητικές ενδείξεις που ίσως υποδεικνύουν ότι ένας μαθητής δέχεται εκφοβισμό ή εκφοβίζει ο ίδιος άλλους μαθητές. Οι περισσότερες από αυτές τις ενδείξεις ισχύουν και στην περίπτωση που ένας μαθητής είναι θύμα κυβερνοεκφοβισμού.

Ενδείξεις που υποδεικνύουν ότι ένας μαθητής ίσως έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή κυβερνοεκφοβισμού:

• Ρούχα, βιβλία ή άλλα προσωπικά αντικείμενα του έχουν χαθεί, έχουν σκιστεί ή έχουν υποστεί φθορές ή βλάβες.
• Ανεξήγητα κοψίματα, μελανιές και γρατζουνιές στο σώμα.
• Λίγοι ή καθόλου φίλοι με τους οποίους κάνει παρέα ή ξαφνική απώλεια φίλων.
• Φόβος ή άρνηση να πάει στο σχολείο και να συμμετέχει σε σχολικές δραστηριότητες, ή το να βρίσκει και να σκαρφίζεται δικαιολογίες για να μην πάει.
• Συχνοί πονοκέφαλοι ή πόνοι στο στομάχι, το να νιώθει άρρωστος ή να προφασίζεται τον άρρωστο.
• Πτώση της σχολικής βαθμολογίας ή απώλεια ενδιαφέροντος για τη σχολική μελέτη.
• Εμφανής θλίψη, άγχος, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ευερεθιστότητα ή καταθλιπτική διάθεση.
• Δυσκολία στον ύπνο ή συχνοί εφιάλτες.
• Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και είτε απώλεια όρεξης είτε καταναγκαστικό φαγητό.
• Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως το να κάνει φυγές από το σπίτι, να αυτοτραυματίζεται ή να μιλά για αυτοκτονία.

Ενδείξεις που υποδεικνύουν ότι ένας μαθητής ίσως ασκεί εκφοβισμό ή κυβερνοεκφοβισμό σε άλλους μαθητές:

• Το να εμπλέκεται σε σωματικούς ή λεκτικούς καβγάδες.
• Το να έχει  φίλους που εκφοβίζουν άλλα παιδιά.
• Το να είναι εξαιρετικά επιθετικός.
• Το να τον στέλνουν συχνά στο γραφείο του διευθυντή ή να τον βάζουν συχνά τιμωρία.
• Το να έχει ανεξήγητα παραπάνω χρήματα ή καινούργια πράγματα.
• Το να ρίχνει το φταίξιμο για τις λανθασμένες πράξεις του στους άλλους.
• Το να είναι ανταγωνιστικός και ανησυχεί για τη φήμη ή τη δημοφιλία του.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου που είναι θύμα εκφοβισμού ή κυβερνοεκφοβισμού;

Εάν είστε εκπαιδευτικός και έχετε εντοπίσει πιθανά περιστατικά εκφοβισμού στο σχολείο σας, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να δοκιμάσετε να κάνετε:

Αφού συζητήσετε με τους μαθητές σας και έχετε καλύτερη εικόνα της κατάστασης, υπάρχουν ορισμένες συμβουλές που ίσως φανούν χρήσιμες σε σχέση με τον μαθητή σας που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού:

Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να βοηθήσει σχετικά με κάποιους αρχικούς προβληματισμούς  και να παραπέμψει σε εξειδικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα βοηθούσε η συμβουλή από  έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Το δημόσιο σύστημα  παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ..Υ).

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.