Μύθοι για την αυτοκτονικότητα

• Οι έφηβοι οι οποίοι μιλούν για αυτοκτονία δεν είναι εκείνοι που τελικά προβαίνουν στην πράξη

• Το να μιλήσεις σε μια τάξη για την αυτοκτονία μπορεί να ενισχύσει στους μαθητές τυχόν αυτοκτονικές σκέψεις και αυτοκτονική συμπεριφορά

• Οι περισσότεροι έφηβοι οι οποίοι κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας έχουν σαφή πρόθεση να πεθάνουν

• Οι γονείς συχνά γνωρίζουν την αυτοκτονική συμπεριφορά των παιδιών τους

• Οι περισσότεροι έφηβοι θα αποκαλύψουν ότι είναι αυτοκτονικοί

• Μόνο οι έφηβοι με ψυχικές διαταραχές αυτοκτονούν

• Όταν κάποιος εμφανίζει αυτοκτονικές σκέψεις, θα τις έχει για πάντα

• Η αυτοκτονική συμπεριφορά είναι εύκολο να εξηγηθεί

Είναι φυσιολογική ή συνηθισμένη συμπεριφορά η αυτοκτονικότητα;

Οι απόπειρες αυτοκτονίας δεν αποτελούν φυσιολογική/αναμενόμενη συμπεριφορά. Όταν ένα παιδί ή ένας έφηβος κάνει μια απόπειρα αυτοκτονίας συνήθως έχει εκτεθεί σε σημαντικό στρες, είτε επειδή έχει προηγηθεί κάποιο επώδυνο γεγονός, είτε επειδή αντιμετωπίζει στο σπίτι ή στο σχολείο προβλήματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Πολλές φορές τα παιδιά και οι έφηβοι επιβαρύνονται από γεγονότα που δεν είναι τόσο επώδυνα σε μια πιο αντικειμενική προσέγγιση. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για έναν μαθητή μου που εκφράζει αυτοκτονικές σκέψεις/αυτοκτονική πρόθεση;

Εάν, ως εκπαιδευτικός, γνωρίζετε ότι ένας μαθητής σας έχει αυτοκτονικές σκέψεις, χρειάζεται να ζητήσετε βοήθεια το συντομότερο δυνατό. Όμως, δεν είναι πάντοτε εύκολο να είστε βέβαιοι ότι οι υποψίες σας είναι βάσιμες.

Οι ακόλουθες ενδείξεις χρειάζεται να σας ανησυχήσουν αναφορικά με την πιθανότητα ένας μαθητής σας να σκέφτεται την αυτοκτονία:

• Μπορεί να έχει καταθλιπτική διάθεση, να είναι ευσυγκίνητος ή ευερέθιστος και θυμωμένος. Μπορεί, επίσης, να είναι κυκλοθυμικός και συναισθηματικά ασταθής.

• Πενθεί για σημαντική απώλεια (θάνατος φίλου, θάνατος στην οικογένεια), χωρισμός από ερωτικό σύντροφο

• Παραμελεί την εμφάνιση και την προσωπική του υγιεινή

• Χάνει το ενδιαφέρον του για δραστηριότητες, που πριν τον ευχαριστούσαν

• Σκέφτεται τον θάνατο

• Απομονώνεται από τους φίλους και από την οικογένεια

• Δυσκολεύεται να κάνει νέους φίλους

• Δείχνει να μην ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν γύρω του

• Παρατηρείται μείωση των σχολικών του επιδόσεων (μικρή συμμετοχή στην τάξη, δυσκολία στην παρακολούθηση, συχνή αργοπορία, μειωμένη προσπάθεια, πτώση των βαθμών)

• Κάνει συχνά αδικαιολόγητες και επαναλαμβανόμενες απουσίες

• Έχει ριψοκίνδυνη συμπεριφορά (π.χ. κάνει σεξ χωρίς προφυλάξεις, αλλάζει συχνά ερωτικούς συντρόφους, κάνει χρήση ουσιών, οδηγεί επικίνδυνα)

• Έχει παραβατική συμπεριφορά και προβλήματα με τον νόμο

• Αυτοτραυματίζεται

• Έχει στην κατοχή του όπλο ή άλλο δυνητικά θανατηφόρο μέσο

• Έχουν αλλάξει οι διατροφικές συνήθειες ή οι συνήθειες ύπνου του

Γιατί οι έφηβοι δυσκολεύονται να μιλήσουν για τις αυτοκτονικές τους σκέψεις;

Συχνά τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να μη μιλήσουν με ευκολία για τις αυτοκτονικές τους σκέψεις ή να διστάζουν.

• Μπορεί να μην είχαν σκεφτεί την αυτοκτονία προτού αποπειραθούν να τερματίσουν τη ζωή τους (π.χ. δράση σε πλαίσιο παρόρμησης)

• Μπορεί να σκέφτονται σοβαρά την αυτοκτονία και να μην επιθυμούν κάποιος να τους σταματήσει

• Μπορεί να ντρέπονται

• Μπορεί να αισθάνονται ότι είναι ταμπού να μιλήσουν για αυτό

• Μπορεί να ανησυχούν ότι οι άλλοι θα σκεφτούν ότι είναι «τρελοί»

• Μπορεί να φοβούνται ότι θα τους νοσηλεύσουν ή θα τους απομονώσουν

• Μπορεί να ανησυχούν για ζητήματα εμπιστευτικότητας

• Μπορεί να μην πιστεύουν ότι κάποιος μπορεί να τους βοηθήσει

• Μπορεί να δυσκολεύονται αρκετά να ονοματίσουν τον ψυχικό πόνο

Για τον λόγο αυτό, η πρωτοβουλία του εκπαιδευτικού να ανοίξει τη συζήτηση είναι πολύ σημαντική.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου που έχει αυτοκτονικότητα;

Εάν ο μαθητής εκφράσει αυτοκτονικές σκέψεις...

Η στιγμή αυτή μπορεί να είναι δύσκολη και φορτισμένη, όμως η δική σας στάση και ανταπόκριση μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ασφάλεια και την προστασία της ζωής του. Δεν χρειάζεται να είστε ειδικοί στην ψυχική υγεία, χρειάζεται μόνο να είστε παρόντες, υποστηρικτικοί και να αναζητήσετε την κατάλληλη βοήθεια.

• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας: Βοηθά τον μαθητή να νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Να θυμάστε πως το γεγονός ότι σας μίλησε είναι ήδη ένα πολύ σημαντικό βήμα για τον ίδιο.

• Μην προσπαθήσετε να δώσετε λύσεις ή απαντήσεις: Αποφύγετε φράσεις όπως «Μην το σκέφτεσαι έτσι», «Όλα θα πάνε καλά», «Άλλοι έχουν χειρότερα». Δεν είναι χρήσιμες σε μια τέτοια στιγμή. Αυτό που χρειάζεται ο μαθητής είναι να νιώσει ότι παίρνετε σοβαρά όσα λέει και ότι είστε εκεί για να τον βοηθήσετε.

• Αντιδράστε άμεσα και υπεύθυνα: Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί πραγματικά να σώσει μια ζωή. Η άμεση κινητοποίησή σας είναι απαραίτητη.

• Μην επωμιστείτε το βάρος μόνοι σας: Είναι φυσιολογικό να μην ξέρετε τι να κάνετε. Δεν είστε μόνοι. Δεν είναι δική σας ευθύνη να δώσετε λύση και να βοηθήσετε μόνοι σας τον μαθητή, αλλά να ενεργοποιήσετε το δίκτυο υποστήριξης που υπάρχει γύρω του.

• Μην αφήνετε τον μαθητή μόνο: Αν ο μαθητής σας εκφράσει ευχές θανάτου ή αυτοκτονική πρόθεση, φροντίστε να παραμείνει σε ασφαλές περιβάλλον και να είναι υπό συνεχή επίβλεψη μέχρι να φτάσει η απαραίτητη βοήθεια. Η παρουσία σας μπορεί να κάνει τη διαφορά.

• Μην υποσχεθείτε μυστικότητα: Αν ο μαθητής σας ζητήσει να κρατήσετε τις σκέψεις του «μεταξύ σας», εξηγήστε με κατανόηση ότι δεν μπορείτε, γιατί το πιο σημαντικό είναι η ασφάλειά του. Δείξτε ότι νοιάζεστε και πως αυτό που θα κάνετε έχει ως στόχο να τον προστατέψει.

• Ενημερώστε άμεσα την οικογένεια και τους αρμόδιους του σχολείου: Επικοινωνήστε με τον/την σχολικό/ή ψυχολόγο ή την υπηρεσία ψυχικής υγείας, και ενημερώστε την οικογένεια με υπευθυνότητα και ευαισθησία. Η συνεργασία όλων είναι απαραίτητη για την υποστήριξη του παιδιού.

• Καθοδηγήστε την οικογένεια για άμεση αναζήτηση βοήθειας: Παροτρύνετε την οικογένεια να απευθυνθεί άμεσα σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Αν έχετε στη διάθεσή σας πληροφορίες για υπηρεσίες (π.χ. Κέντρα Ψυχικής Υγείας, νοσοκομεία, γραμμές βοήθειας), δώστε τις.

• Φροντίστε και τον εαυτό σας: Η εμπλοκή με μια τέτοια κατάσταση μπορεί να είναι έντονα φορτισμένη και ψυχικά απαιτητική. Μιλήστε με τον σχολικό ψυχολόγο ή έναν συνάδελφο που εμπιστεύεστε.

Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να βοηθήσει σχετικά με τους αρχικούς προβληματισμούς και να παραπέμψει τον μαθητή σε εξειδικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα βοηθούσε η συμβουλή από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).

Χρήσιμες Γραμμές Βοήθειας

• 1018 – Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία (24/7, Κλίμακα)

• 1056 – Χαμόγελο του Παιδιού (24/7)

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.