Ποια είναι τα δεδομένα;

Διεθνή στοιχεία	Στοιχεία στην Ελλάδα
3 στα 5 παιδιά αναφέρει εμπειρία σωματικής βίας. 1 στα 5 κορίτσια και 1 στα 7 αγόρια έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση (ΠΟΥ, 2024).	Στοιχεία δείχνουν αυξημένα περιστατικά κακοποίησης, ενώ μεγάλο μέρος παραμένει αδήλωτο.
Η κακοποίηση έχει σοβαρές συνέπειες στη σχολική επίδοση, την ψυχική και σωματική υγεία.	Στην Ελλάδα, η Εθνική Γραμμή SOS 1056 δέχεται χιλιάδες κλήσεις ετησίως για πιθανά περιστατικά κακοποίησης.

Ποιες είναι οι μορφές κακοποίησης και οι ενδείξεις;

Μορφή	Ενδείξεις στο παιδί	Ενδείξεις στον θύτη-γονέα/φροντιστή
Σωματική κακοποίηση	Συχνά ανεξήγητα τραύματα, μώλωπες, εγκαύματα, φόβος για αγγίγματα, φοβικές αντιδράσεις.	Δίνει ασαφείς ή αντιφατικές εξηγήσεις, χρησιμοποιεί σκληρή πειθαρχία, αρνείται τραυματισμούς.
Σεξουαλική κακοποίηση	Δυσκολία στο περπάτημα/κάθισμα, γνώση σεξουαλικών θεμάτων μη αναμενόμενη για την ηλικία του, σεξουαλικοποιημένη συμπεριφορά, εφιάλτες.	Δείχνει υπερβολικό έλεγχο, αποφεύγει να αφήσει το παιδί μόνο, εμφανίζει υπερβολική προστατευτικότητα.
Συναισθηματική/ψυχολογική κακοποίηση	Χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, παλινδρόμηση, υπερβολική ανασφάλεια, κοινωνική απόσυρση.	Εχθρική, απορριπτική, υπερβολικά επικριτική ή αδιάφορη στάση απέναντι στο παιδί.
Παραμέληση	Κακή υγιεινή, συχνή πείνα, μη κατάλληλα ρούχα για τον καιρό, καθυστερήσεις στην ανάπτυξη, απουσίες από το σχολείο.	Αδιαφορία για την υγεία και την εκπαίδευση του παιδιού, παραμέληση βασικών αναγκών.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Είναι σημαντικό να προσεγγίζουμε τις ενδείξεις και τις συμπεριφορές με ευαισθησία, λαμβάνοντας υπόψη την πολύπλευρη φύση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ενώ μερικές φορές μπορεί να υποδηλώνουν κακοποίηση, μπορεί επίσης να προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα άλλων παραγόντων που απαιτούν προσεκτική εξέταση και κατανόηση. Για παράδειγμα οι συχνές απουσίες από το σχολείο μπορεί να οφείλονται σε διάφορους άλλους λόγους, όπως προβλήματα υγείας, ή ακόμα και οικογενειακά ζητήματα που δεν σχετίζονται με κακοποίηση. Είναι κρίσιμο να διατηρούμε μια ισορροπημένη προσέγγιση και να μην βιαζόμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα χωρίς να εξετάσουμε όλες τις πιθανές αιτίες αυτών των συμπεριφορών.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Σχετιζόμενοι με τον θύτη-γονέα/φροντιστή	Σχετιζόμενοι με το παιδί	Σχετιζόμενοι με το περιβάλλον
Ψυχική νόσος, χρήση ουσιών, ενδοοικογενειακή βία, ανεργία, ατομικό ιστορικό κακοποίησης, κοινωνική απομόνωση.	Αναπηρία, χρόνια ασθένεια, μικρή ηλικία, πρόωρη γέννηση, συμπεριφορικές δυσκολίες, ειδικές ανάγκες.	Φτώχεια, κοινωνική απομόνωση, φυσικές καταστροφές, έλλειψη κοινωνικής στήριξης. (Οι παράγοντες αυτοί δεν ισχύουν για τη σεξουαλική κακοποίηση, η οποία μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε περιβάλλον).

Ποιες είναι οι συνέπειες της κακοποίησης;

Η κακοποίηση και παραμέληση έχουν σοβαρές συνέπειες που μπορεί να διαρκέσουν σε όλη τη ζωή:

Μειωμένη σχολική επίδοση και εγκατάλειψη σχολείου.

Αυξημένος κίνδυνος κατάθλιψης, αγχωδών διαταραχών, μετατραυματικής διαταραχής του στρες.

Αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης σωματικών ασθενειών (καρδιαγγειακά, αυτοάνοσα).

Υψηλότερη πιθανότητα χρήσης ουσιών και επικίνδυνων συμπεριφορών.

Διαγενεακή αναπαραγωγή της βίας.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω;

Γενικές ενδείξεις κινδύνου ή προειδοποιητικά σημάδια, κοινά στις περισσότερες μορφές κακοποίησης είναι:

Συχνά ανεξήγητα τραύματα.

Ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά ή στη σχολική επίδοση.

Υπερβολικός φόβος απέναντι σε ενήλικες.

Ακραία παλινδρόμηση (π.χ. ενούρηση σε μεγαλύτερη ηλικία).

Έλλειψη ενδιαφέροντος για το σχολείο ή τις κοινωνικές σχέσεις.

Επαναλαμβανόμενες αδικαιολόγητες απουσίες.

Απότομη πτώση στη σωματική φροντίδα και υγιεινή.

Πώς να μιλήσω με ένα παιδί όταν υπάρχει πιθανότητα ή αναφορά για κακοποίηση;

Κατά τη συζήτηση με ένα παιδί για πιθανή κακοποίηση, ή με ένα παιδί που σας αποκαλύπτει την κακοποίηση που υφίσταται, είναι σημαντικό να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, να μην αντιδράσετε με φόβο και να δείξετε ευαισθησία και φροντίδα.

Τι να κάνετε:	Τι να μην κάνετε:
Μιλήστε σε ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον, με ιδιωτικότητα και χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα.	Μην δείχνετε δυσπιστία ή αμφισβήτηση.
Ακούστε με προσοχή και χωρίς διακοπές, κάνοντας «ανοιχτές» ερωτήσεις αν χρειάζεται.	Μην κάνετε πιεστικές ερωτήσεις ή υποδείξεις.
Διαβεβαιώστε το παιδί ότι δεν φταίει.	Μην χρησιμοποιείτε επικριτική ή ενοχοποιητική γλώσσα.
Εξηγήστε ότι η ασφάλειά του είναι προτεραιότητα και θα αναζητηθεί βοήθεια.	Μην υποσχεθείτε μυστικότητα, μην αναλάβετε να αντιμετωπίσετε την κατάσταση μόνοι σας – εξηγήστε ότι πρέπει να μοιραστείτε την πληροφορία με ενήλικες και υπηρεσίες που μπορούν να εγγυηθούν για την προστασία του.

Κάθε υπόνοια ή αναφορά κακοποίησης ή παραμέλησης πρέπει να ληφθεί σοβαρά. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να ενημερώσει άμεσα τον Διευθυντή του σχολείου και να ακολουθήσει τις διαδικασίες αναφοράς στην Εισαγγελία Ανηλίκων. Η καθυστέρηση μπορεί να θέσει το παιδί σε μεγαλύτερο κίνδυνο.

Χρήσιμες Γραμμές Βοήθειας και επιπλέον υλικό

Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107
Χαμόγελο του Παιδιού – Γραμμή SOS 1056
Γραμμή SOS 15900 για γυναίκες θύματα βίας
UNICEF – Υλικό για την προστασία παιδιών

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Ήταν χρήσιμες αυτές οι πληροφορίες;