Πότε τα συνηθισμένα πειράγματα γίνονται εκφοβισμός;

Οι επώδυνες ή ενοχλητικές κοινωνικές εμπειρίες είναι μέρος της διαδικασίας της ενηλικίωσης και όλοι σχεδόν έχουμε αποτελέσει στόχο για πειράγματα τουλάχιστον μια φορά στη ζωή μας. Το να μάθουμε πώς να ξεπερνούμε τις αρνητικές κοινωνικές εμπειρίες είναι σημαντική δεξιότητα που χρειάζεται να κατακτήσουμε όλοι μας. Ωστόσο, ο εκφοβισμός, τόσο για εκείνους που τον υφίστανται όσο και για εκείνους που τον ασκούν, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται, καθώς μπορεί να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συναισθηματικές επιπτώσεις. Τα πειράγματα και η επιθετική συμπεριφορά προς τους συνομηλίκους γίνεται εκφοβισμός όταν: 

• Υπάρχει διαφορά ισχύος. Ο εκφοβισμός ασκείται από κάποιον που βρίσκεται σε θέση ισχύος (π.χ., τον πιο δυνατό σωματικά, τον πιο δημοφιλή, τον πιο εύρωστο οικονομικά, κ.λπ.) και κατευθύνεται προς κάποιον που θεωρείται λιγότερο ισχυρός.
• Υπάρχει πρόθεση πρόκλησης βλάβης. Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής ή λεκτικής επίθεσης, η οποία χαρακτηρίζεται από απειλές, διάδοση φημών ή ηθελημένο αποκλεισμό ενός ατόμου από μια ομάδα.  
• Είναι επαναλαμβανόμενος. Ο εκφοβισμός ακολουθεί ένα συνεχές επαναλαμβανόμενο μοτίβο εχθρικών ή επιθετικών ενεργειών, οι οποίες κατευθύνονται προς το παιδί που αποτελεί τον στόχο.    
• Πράγματι προκαλεί βλάβη. Τα πειράγματα ή η επιθετική συμπεριφορά γίνονται εκφοβισμός όταν βλάπτουν την ευημερία ή τις καθημερινές δραστηριότητες εκείνου που αποτελεί τον στόχο.

Οι άνθρωποι δεν εκφοβίζουν συνήθως από κακία. Η εμπλοκή σε τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν αντικατοπτρίζει το ποιοι είναι ως άτομα. Κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να συμπεριφερθούν με κακία στους άλλους είναι: 

• Θέλουν να ταιριάξουν με μια ομάδα φίλων, οι οποίοι ενοχλούν έναν συμμαθητή τους.
• Δέχονται οι ίδιοι εκφοβισμό στο σπίτι ή στο σχολείο.
• Αναζητούν την προσοχή των εκπαιδευτικών, των γονέων ή των συμμαθητών τους χρησιμοποιώντας αυτή τη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά, για να νιώσουν σημαντικοί.
• Είναι περισσότερο παρορμητικοί από τους συνομηλίκους τους και δεν έχουν ανακαλύψει υγιείς τρόπους απελευθέρωσης των παρορμήσεών τους. 
• Έχουν την τάση να αντιλαμβάνονται τους συνομηλίκους τους ως εχθρούς, ακόμα και όταν δεν είναι. 
• Δεν καταλαβαίνουν πραγματικά πώς μπορεί η συμπεριφορά τους να κάνει το θύμα να νιώσει (ειδικά τα μικρότερα παιδιά). Κάποια παιδιά ξεκινούν από το να κάνουν πλάκα σε συνομηλίκους χωρίς να συνειδητοποιούν τη βλάβη που τους προξενούν.

Τι είναι ο κυβερνοεκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι λεκτικός και σωματικός, και τον τελευταίο καιρό μπορεί να  γίνεται και μέσω διαδικτύου. Στις μέρες μας, αλληλεπιδρούμε και δημιουργούμε σχέσεις  με τους συνομηλίκους μας μέσω του διαδικτύου, χρησιμοποιώντας διάφορες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Στον εικονικό κόσμο επεκτείνονται όχι μόνο οι καλές πτυχές της αλληλεπίδρασης των ανθρώπων μεταξύ τους αλλά και οι αρνητικές. Ο κυβερνοεκφοβισμός είναι η σύγχρονη διαδικτυακή έκδοση του παραδοσιακού εκφοβισμού και αναφέρεται σε οποιαδήποτε πράξη ψυχολογικής κακοποίησης, όπως η τρομοκράτηση, η επιθετικότητα, η απειλή, η ταπείνωση, ο αποκλεισμός ή η παρενοχλητική παρακολούθηση, η οποία πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου επανειλημμένα κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, σε τακτά ή μη διαστήματα.  

Αυτές οι επιθετικές πράξεις πραγματοποιούνται από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, μέσω των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας (π.χ., Facebook, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο εικονικά δωμάτια συνομιλίας/chat rooms). Ο στόχος είναι ένα θύμα το οποίο δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του. Οι δράστες δεν έρχονται σε άμεση επαφή με το θύμα, αλλά είναι κρυμμένοι πίσω από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού τους τηλεφώνου και συνήθως χρησιμοποιούν ψεύτικη ταυτότητα. Μπορούν να προσβάλλουν τα θύματά τους όποτε και με όποιον τρόπο θελήσουν ή ακόμα και να τα εκθέσουν δημόσια.

Πότε χρειάζεται να δώσω ιδιαίτερη προσοχή στον εκφοβισμό;

Χρειάζεται να δίνουμε προσοχή στον εκφοβισμό κάθε φορά που συμβαίνει. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βιώσουμε τον εκφοβισμό: είτε ως παρατηρητές, όταν συμβαίνει σε άλλους ανθρώπους, είτε ως θύματα είτε ως θύτες. Καμιά από αυτές τις καταστάσεις δεν είναι ευχάριστη και όλες χρειάζεται να αντιμετωπίζονται με κάποιον τρόπο, καθώς ενέχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις όπως:

• Θλίψη, άγχος, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ευερεθιστότητα ή καταθλιπτική διάθεση.
• Απομόνωση και αίσθημα μοναξιάς.
• Σωματικοί τραυματισμοί ή φθορές προσωπικών αντικειμένων. 
• Συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι, αίσθημα αδιαθεσίας ή πρόφαση ασθένειας.
• Πτώση της σχολικής βαθμολογίας ή απώλεια ενδιαφέροντος για τη σχολική μελέτη.
• Δυσκολία στον ύπνο ή συχνοί εφιάλτες.
• Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και είτε απώλεια όρεξης είτε καταναγκαστικό φαγητό.
• Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές (το θύμα φεύγει από το σπίτι, αυτοτραυματίζεται ή μιλά για αυτοκτονία). 
• Υπερβολική επιθετικότητα και εμπλοκή σε σωματικούς ή λεκτικούς καυγάδες. 

Το πρώτο σημαντικό πράγμα που χρειάζεται να θυμόμαστε είναι ότι δεν πρέπει να χειριζόμαστε μόνοι μας τα περιστατικά εκφοβισμού. Το να ζητάμε βοήθεια είναι απόλυτα απαραίτητο για να αποτρέψουμε τα περιστατικά αυτά, αλλά και για να βοηθήσουμε τα άτομα που εμπλέκονται και υποφέρουν εξαιτίας αυτών. 

Τι μπορώ να κάνω εάν αντιμετωπίζω δυσκολίες  που σχετίζονται με εκφοβισμό ή κυβερνοεκφοβισμό;

Εάν εμπλέκεσαι σε περιστατικά εκφοβισμού είτε ως παρατηρητής, είτε ως θύμα, είτε ως θύτης, το σημαντικότερο είναι να ζητήσεις βοήθεια. Έτσι, μπορείς να κάνεις τα εξής:

Εάν δέχεσαι εκφοβισμό, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείς να δοκιμάσεις να κάνεις:

Εάν έχεις ήδη δοκιμάσει κάποιες ή τις περισσότερες από τις παραπάνω προτάσεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζεις επιμένουν, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να αναζητήσεις επαγγελματική υποστήριξη. 

Τι είδους επαγγελματική υποστήριξη μπορεί να με βοηθήσει;

Πολλές φορές έχουμε αισθήματα ντροπής, ανεπάρκειας ή ενοχής όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες οι οποίες σχετίζονται με τον εκφοβισμό. Εάν θεωρείς ότι αντιμετωπίζεις τέτοιου είδους δυσκολίες, υπάρχει διαθέσιμη υποστήριξη και καθοδήγηση αυτή τη στιγμή. 

Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις τους αρχικούς σου προβληματισμούς και να σε παραπέμψει σε ειδικούς επαγγελματίες.  Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, μια επίσκεψη  σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη. 

Το δημόσιο σύστημα υγείας και το δημόσιο σύστημα παιδείας παρέχουν υπηρεσίες μέσω των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας παιδιών και εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης  (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.