Ποια είναι η τυπική επικοινωνία με τους άλλους;
Παρόλο που κάθε παιδί είναι διαφορετικό, όπως ήδη γνωρίζουν οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, υπάρχουν τυπικές δεξιότητες που αναμένεται να έχουν κατακτήσει τα παιδιά γύρω σε κάποια συγκεκριμένη ηλικία.
Ηλικιακό φάσμα | Προσδοκώμενη δεξιότητα |
Περίπου 6 μηνών | Χαμογελούν. Προσπαθούν να κάνουν βλεμματική επαφή με τον γονέα/φροντιστή τους. Χαίρονται όταν αλληλεπιδρούν με τον γονέα/φροντιστή τους. Μιμούνται ορισμένες κινήσεις ή εκφράσεις του προσώπου. Ανταποκρίνονται στο όνομά τους. Αναγνωρίζουν οικεία και μη οικεία πρόσωπα. |
Περίπου 1 έτους | Διασκεδάζουν με απλά παιχνίδια κοινωνικοποίησης (όπως το «κούκου-τσα»). Ακολουθούν απλές οδηγίες. Παράγουν ήχους για να τραβήξουν την προσοχή των άλλων. Μιμούνται ήχους και χειρονομίες. |
Περίπου 2 ετών | Αντιγράφουν τη συμπεριφορά των άλλων. Κάνουν παρέα και δείχνουν ενδιαφέρον και για άλλα άτομα πέρα από τους γονείς/φροντιστές τους. Παίζουν δίπλα σε άλλα παιδιά (παράλληλο παιχνίδι). Ακολουθούν οδηγίες. Εμφανίζουν συνδυαστική προσοχή (για παράδειγμα, δείχνουν κάτι με το δάχτυλο και αμέσως μετά κοιτάζουν τον γονέα/φροντιστή τους για να βεβαιωθούν ότι και εκείνος το κοιτάζει). |
Περίπου 3 ετών | Αναζητούν παρέα για να παίξουν. Περιμένουν τη σειρά τους στο παιχνίδι. Χρησιμοποιούν τη φαντασία τους στη διάρκεια του παιχνιδιού (αν και μπορεί να μπερδέψουν τη φαντασία με την πραγματικότητα). Κατανοούν σε κάποιο βαθμό τις συναισθηματικές καταστάσεις. Κάνουν συζήτηση (αν και μπορεί να δυσκολεύονται να παραμείνουν στο θέμα). Ακολουθούν πιο σύνθετες οδηγίες. Μοιράζονται αντικείμενα και παιχνίδια. |
Περίπου 4 ετών | Δείχνουν ενδιαφέρον για νέες εμπειρίες. Συνεργάζονται με άλλα παιδιά. Δημιουργούν φιλίες. |
Περίπου 5 ετών | Θέλουν να ευχαριστήσουν τους φίλους τους και να τους μοιάσουν. Τηρούν τους κανόνες με μεγαλύτερη προθυμία. Τραγουδούν, χορεύουν και υποδύονται ρόλους. Επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία. Αρχίζουν να ξεχωρίζουν τη φαντασία από την πραγματικότητα. |
Από την ηλικία των 6 ετών και έπειτα, τα παιδιά τείνουν να βελτιώνουν σταδιακά τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Εκφράζουν ολοένα και περισσότερο τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τις σκέψεις τους αποτελεσματικά, χρησιμοποιώντας ένα ρεπερτόριο λέξεων που διαρκώς εμπλουτίζεται. Αρχίζουν να συμμετέχουν σε συζητήσεις διαλόγου, φτάνοντας στο σημείο να μπορούν να συμμετέχουν σε σύνθετες συζητήσεις και σύνθετους διαλόγους. Το παιχνίδι και η συναναστροφή με τους φίλους τους αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για εκείνα. Ακόμα και παρά το γεγονός ότι ορισμένες φορές μπορεί να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με κακία, κατορθώνουν να βελτιώνουν την ικανότητά τους να μοιράζονται και να συνεργάζονται, καθώς και να διατηρούν και να εκτιμούν τις στενές σχέσεις.
Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για έναν μαθητή μου με δυσκολίες στην επικοινωνία με τους άλλους;
Παρόλο που όλα τα παιδιά αναπτύσσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες με τον δικό τους ρυθμό, αναμένεται να κατακτήσουν τα κοινωνικά ορόσημα της ηλικίας τους με διαφορά λίγων μηνών σε σχέση με τους συνομηλίκους τους. Ως εκπαιδευτικός, χρειάζεται να ανησυχήσετε εάν ένας μαθητής σας εκδηλώσει κάποια από τα ακόλουθα:
- Ενδιαφέρεται πολύ λίγο ή δεν ενδιαφέρεται καθόλου να περνάει χρόνο μαζί με τους γονείς/φροντιστές του.
- Αρνείται να ανταποκριθεί γενικά στους ανθρώπους ή ανταποκρίνεται μόνο αρνητικά ή επιφανειακά.
- Ενδιαφέρεται πολύ λίγο ή δεν ενδιαφέρεται καθόλου να παίζει με άλλα παιδιά.
- Δεν συμμετέχει σε διάφορες δραστηριότητες και η στάση του μοιάζει ασυνήθιστα παθητική.
- Αποφεύγει ή δείχνει να αδιαφορεί για τα άλλα παιδιά και τους ενήλικες.
- Η προσοχή του αποσπάται εύκολα ή δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε οποιαδήποτε μεμονωμένη δραστηριότητα για περισσότερο από πέντε λεπτά (όταν είναι πάνω από 3 ετών) ή αντίθετα προσηλώνεται υπερβολικά σε μια δραστηριότητα χωρίς να αποσπάται από αυτή.
- Συνεχίζει να παίζει μόνο του ακόμα και όταν περιβάλλεται από άλλα συνομήλικα παιδιά, χωρίς να αλληλεπιδρά μαζί τους στο παιχνίδι.
- Δυσκολεύεται να ακολουθήσει τους κανόνες των κοινωνικών παιχνιδιών με τους συνομηλίκους του (π.χ., κυνηγητό, κρυφτό).
- Παρακολουθεί από μακριά τους συνομηλίκους του να παίζουν χωρίς να συμμετέχει το ίδιο.
- Δυσκολεύεται να παίξει παιχνίδια φαντασίας.
- Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του στα παιχνίδια.
- Θεωρεί “φίλους” του συνομηλίκους ή συμμαθητές του με τους οποίους δεν έχει προσωπική σχέση.
- Δυσκολεύεται να παραμείνει στο θέμα της συζήτησης.
- Επιμένει να μιλάει για τα δικά του ενδιαφέροντα, ανεξάρτητα από το αν οι άλλοι ενδιαφέρονται για αυτά.
- Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει τη μη λεκτική επικοινωνία, όπως τη βλεμματική επαφή, τις εκφράσεις του προσώπου και τις περιγραφικές ή εμφατικές χειρονομίες. Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τα συναισθήματα ή τις προθέσεις των άλλων.
- Συμπεριφέρεται με υπερβολικό φόβο, συστολή ή επιθετικότητα.
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου με δυσκολίες στην επικοινωνία με τους άλλους;
Κάποια παιδιά χρειάζονται λίγη υποστήριξη ή εξάσκηση για να βελτιώσουν την κοινωνική επικοινωνία τους. Εάν είστε εκπαιδευτικός, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να επιχειρήσετε να κάνετε, για να υποστηρίξετε την ανάπτυξη της κοινωνικής επικοινωνίας μαθητή σας:
- Παρατηρήστε προσεκτικά τον μαθητή σας. Ως εκπαιδευτικός, μπορείτε να παρατηρήσετε με ποιον τρόπο οι μαθητές σας επικοινωνούν μεταξύ τους, καθώς και με τους ενήλικες. Στην αρχή της ζωής τους, τα παιδιά αναπτύσσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες γρήγορα. Το παιδί που εμφανίζει κάποια δυσκολία μπορεί κάθε εβδομάδα που περνάει να μένει πίσω σε σχέση με τους συνομηλίκους του.
- Εντοπίστε τις δυσκολίες. Μπορείτε να προσπαθήσετε να εντοπίσετε και να σημειώσετε τη φύση των δυσκολιών του μαθητή σας σε ό,τι αφορά τις δεξιότητες επικοινωνίας (π.χ., στη χρήση της κατάλληλης γλώσσας, τη διατήρηση της βλεμματικής επαφής, την εναλλαγή της σειράς στο παιχνίδι ή το μοίρασμα κ.λπ.). Μπορείτε, επίσης, να σημειώσετε και άλλες συμπεριφορές που ενδεχομένως υπάρχουν, όπως επιθετικές συμπεριφορές ή εκρήξεις θυμού, καθώς και οποιοδήποτε περιστατικό μπορεί να έλαβε χώρα λίγο πριν από την εμφάνιση κάποιας δυσκολίας.
- Δώστε έμφαση στη θετική κοινωνική επικοινωνία. Οι εκπαιδευτικοί μπορείτε να λειτουργήσετε ως πρότυπο για τον μαθητή σας, και να ενισχύετε την κατάλληλη συμπεριφορά του μέσα στην τάξη, όπως το να περιμένει τη σειρά του και να μοιράζεται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, εξηγώντας του ότι οι συμμαθητές του περιμένουν να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο.
- Βοηθήστε τον μαθητή σας να αναπτύξει τις δεξιότητές του. Η εξάσκηση σε διάφορες στρατηγικές επίλυσης διαπροσωπικών συγκρούσεων, τα παιχνίδια ρόλων και οι συναντήσεις για παιχνίδι υπό επιτήρηση θα μπορούσαν να ωφελήσουν τον μαθητή που δυσκολεύεται στην κοινωνική αλληλεπίδραση.
- Η καλή κοινωνική συμπεριφορά ως μοντέλο. Τα παιδιά μαθαίνουν πολλά παρακολουθώντας το πώς συμπεριφέρονται οι ενήλικες γύρω τους. Οι εκπαιδευτικοί που είναι προσεκτικοί στο πώς αλληλεπιδρούν κοινωνικά με τους συναδέλφους και τους μαθητές γίνονται θετικά πρότυπα συμπεριφοράς.
- Επαινέστε την κατάλληλη συμπεριφορά. Είναι δόκιμο οι εκπαιδευτικοί να υπογραμμίζουν θετικά τις στιγμές που οι μαθητές συμπεριφέρονται κατάλληλα, με άμεση περιγραφή και ανάδειξη της συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Αυτού του είδους η επιδοκιμασία ονοματίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά (π.χ., «Μπράβο, Γιάννη, που μοιράστηκες τους κύβους με την Ελένη») και δεν περιορίζεται σε μια γενική επιδοκιμασία (π.χ., «Μπράβο, πολύ καλά»).
- Ενημερώστε τους γονείς/φροντιστές του μαθητή σας για τις ανησυχίες σας. Εάν ένας μαθητής σας δυσκολεύεται να αλληλεπιδράσει με τους συνομηλίκους του, μπορείτε να κανονίσετε μια συνάντηση με τους γονείς/φροντιστές του. Μπορείτε να υποδείξετε στους γονείς/φροντιστές του μαθητή, κάποιους συμμαθητές του, με τους οποίους θα μπορούσε να συναντηθεί για παιχνίδι μετά το σχολείο, ώστε να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για το παιδί τους να αναπτύξει τις κοινωνικές του δεξιότητες εκτός σχολείου.
- Μιλήστε με τον επαγγελματία ψυχικής υγείας του σχολείου. Αφού μιλήσετε με τους γονείς/φροντιστές του μαθητή, μπορείτε, επίσης, να συμβουλευτείτε τον επαγγελματία ψυχικής υγείας του σχολείου, ώστε να αποφασιστεί εάν ο μαθητής χρειάζεται περαιτέρω υποστήριξη ή αξιολόγηση.
- Αναζητήστε υποστήριξη. Με την άδεια του γονέα/φροντιστή, μπορείτε να συμβουλευτείτε και άλλους επαγγελματίες οι οποίοι ειδικεύονται στην υποστήριξη των παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επικοινωνία με τους άλλους.
Οι παιδίατροι, οι εργοθεραπευτές, οι φυσικοθεραπευτές και οι λογοθεραπευτές μπορούν να αξιολογήσουν τις δεξιότητες ενός παιδιού, και να διαπιστώσουν εάν υπάρχει κάποια απόκλιση. Οι γονείς/φροντιστές του παιδιού μπορούν να επιλέξουν να ζητήσουν από τους επαγγελματίες αυτούς να υποστηρίξουν το παιδί τους και να το βοηθήσουν να αναπτύξει τις δεξιότητες στις οποίες δυσκολεύεται. Οι εργοθεραπευτές, οι φυσικοθεραπευτές και οι λογοθεραπευτές συνεργάζονται επίσης τόσο με τους εκπαιδευτικούς όσο και με τους γονείς/φροντιστές, και τους μαθαίνουν πώς να υποστηρίζουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του παιδιού και εκτός των θεραπευτικών συνεδριών.
Το δημόσιο σύστημα υγείας και το δημόσιο σύστημα παιδείας παρέχουν υπηρεσίες μέσω των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας παιδιών και εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).
Εάν οι δυσκολίες ενός μαθητή σας στην επικοινωνία με τους άλλους είναι πολύ έκδηλες εμφανίζονται σε πολλά διαφορετικά πλαίσια, αποκλίνουν πολύ από αυτές που αντιμετωπίζουν τα παιδιά ίδιας ηλικίας και παρεμβαίνουν αρνητικά στις καθημερινές σχολικές του δραστηριότητες, ίσως αποτελούν ένδειξη Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ).
Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;
Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.
Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.