Ποιες είναι οι συνήθεις ή τυπικές εμμονικές σκέψεις;
Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και γονείς/φροντιστές θα συμφωνούσαν ότι τα παιδιά ή οι έφηβοι «κολλάνε» σε πράγματα που τα ευχαριστούν. Μερικές φορές, το παιδί ή ο έφηβος φαίνεται σα να σκέφτεται συνέχεια την αγαπημένη του εκπομπή, το αγαπημένο του τραγούδι, την αγαπημένη του δραστηριότητα ή το αγαπημένο του παιχνίδι. Για παράδειγμα, ένα παιδί 3 ετών μπορεί να σκέφτεται ή να μιλά συχνά για κάποιο λούτρινο παιχνίδι που έχει στο σπίτι. Σε μια τάξη νηπιαγωγείου, τα παιδιά ηλικίας 5 ετών μπορεί να επιμένουν να ακούν το ίδιο τραγούδι ξανά και ξανά στη διάρκεια κάποιας κινητικής δραστηριότητας ή να βλέπουν το ίδιο παιδικό χορευτικό βίντεο στο διαδίκτυο. Ένα παιδί 8 ετών μπορεί να μιλά αδιάκοπα σε όποιον έχει τη διάθεση να το ακούσει για κάποιο παιχνίδι με κάρτες και να είναι σε θέση να ονοματίσει ανά πάσα στιγμή όλους τους χαρακτήρες που απεικονίζονται σε αυτές. Οι έφηβοι, πάλι, μπορεί να μιλούν για τους ίδιους καλλιτέχνες ξανά και ξανά, και να γνωρίζουν τα πάντα για τη ζωή τους. Αυτού του είδους οι εμμονές είναι τυπικές, συνήθως δεν διαρκούν για πολύ και, γενικά, δεν παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά τους. Τυπικές είναι και κάποιες σκέψεις που δεν θέλουμε να κάνουμε ή που μοιάζουν παράξενες, όπως, για παράδειγμα, η σκέψη του να πετάξουμε το τηλέφωνό μας έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου ενώ βρίσκεται σε κίνηση. Καμιά φορά, αυτές οι παράξενες σκέψεις έρχονται στο μυαλό όλων μας.
Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για τις εμμονικές σκέψεις ενός μαθητή μου;
Λόγος προβληματισμού προκύπτει όταν ένας μαθητής δεν μπορεί να καταφέρει να ησυχάσει το μυαλό του από σκέψεις ή ανησυχίες που δεν θέλει να έχει. Οι ανεπιθύμητες αυτές σκέψεις ενδέχεται να προκαλούν δυσφορία στο παιδί ή έφηβο, να παρεμβαίνουν στη σχολική του ζωή, στις δραστηριότητές του ή στην κοινωνική του ζωή. Αυτού του είδους οι σκέψεις ίσως υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιου μεγαλύτερου ζητήματος.
Μερικές ανεπιθύμητες σκέψεις και ανησυχίες των παιδιών που ενδέχεται να αποτελούν αιτία προβληματισμού για τον εκπαιδευτικό, είναι οι εξής:
- Μετρούν σιωπηλά μέχρι έναν συγκεκριμένο αριθμό ή μετρούν αντικείμενα για να βεβαιωθούν ότι ο αριθμός τους είναι συγκεκριμένος.
- Επαναλαμβάνουν νοερά λέξεις μέχρι να νιώσουν άνετα ή «όπως πρέπει».
- Δημιουργούν και διαρκώς επαναλαμβάνουν νοητικές λίστες στο μυαλό τους.
- Κατ’ επανάληψη σκέφτονται ή αναθεωρούν στιγμιότυπα αλληλεπιδράσεων που είχαν στο παρελθόν, με σκοπό να βεβαιωθούν ότι δεν προσέβαλαν ή δεν πλήγωσαν κάποιον.
- Έχουν επαναλαμβανόμενες ανησυχίες ότι θα συμβούν άσχημα πράγματα.
- Έχουν επαναλαμβανόμενες ανησυχίες για τα μικρόβια ή τη βρωμιά (ακόμα και χωρίς δικαιολογημένη αιτία).
- Αναζητούν επανειλημμένως διαβεβαιώσεις ότι δεν θα συμβούν άσχημα πράγματα.
- Ρωτούν τον εκπαιδευτικό τους σχετικά με τις ανησυχίες τους ξανά και ξανά.
Ως εξωτερικός παρατηρητής, ίσως να μην είναι εύκολο να εντοπίσετε εάν ένας μαθητής σας έχει ανεπιθύμητες επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή ανησυχίες. Συχνά, αυτά τα παιδιά ή οι έφηβοι εκλαμβάνονται εσφαλμένα ως αφηρημένα ή αποσυρμένα. Άλλες ενδείξεις εμμονικών σκέψεων είναι, μεταξύ άλλων, οι εναλλαγές της διάθεσης των παιδιών ή των εφήβων, ή οι αλλαγές στις φιλίες τους. Στην τάξη, οι μαθητές με εμμονικές σκέψεις ίσως εκδηλώνουν μία ή περισσότερες από τις παρακάτω συμπεριφορές:
- Ζητούν συχνά την άδεια για να πάνε στην τουαλέτα. Οι μαθητές ίσως χρησιμοποιούν τις επισκέψεις στην τουαλέτα ως έναν τρόπο για να ξεφύγουν από τις εμμονικές σκέψεις που εμφανίζονται μέσα στην τάξη ή για να κάνουν κάτι που θα σταματήσει, τουλάχιστον προσωρινά, τις σκέψεις αυτές (π.χ. να ξεπλύνουν τα μικρόβια από τα χέρια τους ή από τα μολύβια κ.λπ.).
- Ζητούν συχνά διαβεβαιώσεις. Οι μαθητές με εμμονικές σκέψεις ενδέχεται να κάνουν ερωτήσεις ξανά και ξανά ή να ζητούν να τους επαναληφθεί μια πληροφορία. Επίσης, μπορεί να απαντούν σε μια ερώτηση και κατόπιν να ζητούν από τον εκπαιδευτικό να τους διαβεβαιώσει ότι άκουσε την απάντηση τους.
- Επιστρέφουν στο ίδιο μέρος σαν να “ανιχνεύουν” την πορεία τους. Οι μαθητές που ανησυχούν ότι ξεχνούν ή αφήνουν πίσω πράγματα, μπορεί να επιστρέφουν στο μέρος όπου βρίσκονταν, με σκοπό να ελέγξουν ότι δεν ξέχασαν κάτι. Οι μαθητές που κάνουν επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις σε ένα μέρος, μπορεί να επιστρέψουν στο ίδιο μέρος για να κάνουν μια καλή σκέψη, η οποία θα “ακυρώσει” την κακή.
- Χρησιμοποιούν συχνά τη γόμα όταν κάνουν τις σχολικές τους εργασίες. Οι μαθητές που επιζητούν την τελειότητα στον τρόπο που σχηματίζουν τα γράμματα ή στον τρόπο που παρουσιάζουν το γραπτό τους στο χαρτί, ενδέχεται να σβήνουν πολύ συχνά. Ορισμένες φορές, οι μαθητές αυτοί γράφουν λέξεις που τους προκαλούν ανησυχία και νιώθουν την ανάγκη να τις σβήσουν (π.χ., γράφουν τη λέξη εμετός, αρχίζουν να ανησυχούν ότι θα κάνουν εμετό και σβήνουν τη λέξη). Ενδείξεις ότι οι μαθητές αυτοί σβήνουν συχνά αποτελούν οι μισοτελειωμένες γόμες και οι τρύπες στα τετράδια.
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου με εμμονικές σκέψεις;
Εάν, ως εκπαιδευτικός, παρατηρήσετε ότι οποιαδήποτε από τα παραπάνω συμβαίνουν επανειλημμένα ή προκαλούν δυσφορία σε έναν μαθητή σας, μπορείτε να δοκιμάσετε να κάνετε τα εξής:
- Μιλήστε με τον μαθητή σας και ακούστε τι έχει να πει. Μπορείτε να δοκιμάσετε να μιλήσετε με τον μαθητή σας, ώστε να πάρετε περισσότερες πληροφορίες. Είναι σημαντικό να του θέσετε απλές ερωτήσεις με σκοπό να κατανοήσετε τις σκέψεις που ενδεχομένως κάνει, εάν οι σκέψεις αυτές του προκαλούν ανησυχία, εάν δυσκολεύεται να σκεφτεί άλλα πράγματα ή εάν νιώθει δυσφορία.
- Να είστε υποστηρικτικοί. Είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον μαθητή σας ότι έχετε παρατηρήσει πως κάτι μπορεί να τον στενοχωρεί, ότι νοιάζεστε και ότι είστε εκεί για να τον βοηθήσετε.
- Εξηγήστε στον μαθητή σας ότι αυτό που σκέφτεται δεν αντανακλά απαραίτητα την πραγματικότητα. Πολλές σκέψεις έρχονται στο μυαλό μας καθημερινά και αρκετές από αυτές δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να μην παίρνουμε τις σκέψεις μας πάντοτε πολύ στα σοβαρά.
- Ενημερώστε τους γονείς/φροντιστές του μαθητή σας για τις ανησυχίες σας. Οι γονείς/φροντιστές του μαθητή χρειάζεται να ενημερώνονται για οτιδήποτε ανησυχητικό συμβαίνει στο σχολείο σε σχέση με το παιδί τους. Επίσης ίσως μπορέσουν να διαπιστώσουν εάν το παιδί εμφανίζει παρόμοιες ανησυχητικές συμπεριφορές και εκτός σχολείου.
- Αναζητήστε βοήθεια από τον επαγγελματία ψυχικής υγείας του σχολείου. Εάν ο μαθητής σας δυσφορεί ή νιώθει ότι δεν μπορεί να σταματήσει τις εμμονικές σκέψεις που κάνει, ίσως χρειάζεται βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
- Αναζητήστε υποστήριξη. Με την άδεια του γονέα/φροντιστή, μπορείτε, ως εκπαιδευτικός, να συμβουλευτείτε και άλλους επαγγελματίες που ειδικεύονται στην υποστήριξη των παιδιών με συναισθηματικές δυσκολίες.
Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να βοηθήσει σχετικά με τους αρχικούς προβληματισμούς και να παραπέμψει σε εξειδικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα βοηθούσε η συμβουλή από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να συνεργαστούν με τους γονείς/φροντιστές και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ώστε να περιορίσουν κάπως το άγχος που βιώνει ένας μαθητής με εμμονικό τρόπο σκέψης μέσα στη σχολική τάξη με τους εξής τρόπους:
- Τροποποιήστε τη διάταξη των καθισμάτων. Εάν ο μαθητής κάθεται σε κάποιο σημείο της αίθουσας το οποίο φαίνεται να του προκαλεί ανησυχία (π.χ., επειδή ακούγεται θόρυβος από τον διάδρομο), το κάθισμά του μπορεί να μετακινηθεί από το σημείο αυτό.
- Δώστε στον μαθητή σας επιπλέον χρόνο για να ολοκληρώσει τις εργασίες του. Εάν ο μαθητής δυσκολεύεται στο γράψιμο επειδή γράφει και σβήνει ξανά και ξανά ή επειδή προσπαθεί να γράψει «τέλεια», δώστε του περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσει τις εργασίες του.
- Παρέχετε εναλλακτικά μέσα επεξεργασίας για τις γραπτές εργασίες. Οι μαθητές που σβήνουν και ξαναγράφουν συνέχεια μπορούν να ωφεληθούν από τη χρήση άλλων εργαλείων όπως οι επιτραπέζιοι και οι φορητοί υπολογιστές, οι οποίοι διευκολύνουν τις διορθώσεις και την προσαρμογή των κειμένων.
- Σχεδιάστε ένα πλάνο διαφυγής. Σχεδιάστε ένα σύστημα διακριτικής επικοινωνίας μαζί με τον μαθητή σας, ώστε να μπορεί να σας ενημερώνει διακριτικά όταν νιώθει δυσφορία και εσείς να μπορείτε διακριτικά να του δίνετε την άδεια να αποχωρεί από την αίθουσα.
- Ενημερώστε εκ των προτέρων για τυχόν αλλαγές στο πρόγραμμα. Οι αλλαγές στο σχολικό πρόγραμμα μπορούν να προκαλέσουν ταραχή στον μαθητή με εμμονικές σκέψεις. Ως εκπαιδευτικός, μπορείτε να ειδοποιείτε τον μαθητή εκ των προτέρων για οποιαδήποτε τέτοιου είδους αλλαγή, ώστε να μη νιώθει δυσφορία.
Εάν οι εμμονικές σκέψεις ενός μαθητή σας είναι πολύ συχνές και έντονες, εμφανίζονται σε πολλά διαφορετικά πλαίσια, δεν συμβαδίζουν με αυτές που έχουν τα παιδιά της ίδιας ηλικίας, και παρεμβαίνουν αρνητικά στις καθημερινές σχολικές του δραστηριότητες μέσα στην τάξη, ίσως αποτελούν ένδειξη πιθανής Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ).
Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;
Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.
Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.