Ποιες είναι οι συνήθεις ή τυπικές εμμονικές σκέψεις;

Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και γονείς/φροντιστές θα συμφωνούσαν ότι τα παιδιά ή οι έφηβοι «κολλάνε» σε πράγματα που τα ευχαριστούν. Μερικές φορές, το παιδί ή ο έφηβος φαίνεται σα να σκέφτεται συνέχεια την αγαπημένη του εκπομπή, το αγαπημένο του τραγούδι, την αγαπημένη του δραστηριότητα ή το αγαπημένο του παιχνίδι. Για παράδειγμα, ένα παιδί 3 ετών μπορεί να σκέφτεται ή να μιλά συχνά για κάποιο λούτρινο παιχνίδι που έχει στο σπίτι. Σε μια τάξη νηπιαγωγείου, τα παιδιά ηλικίας 5 ετών μπορεί να επιμένουν να ακούν το ίδιο τραγούδι ξανά και ξανά στη διάρκεια κάποιας κινητικής δραστηριότητας ή να βλέπουν το ίδιο παιδικό χορευτικό βίντεο στο διαδίκτυο. Ένα παιδί 8 ετών μπορεί να μιλά αδιάκοπα σε όποιον έχει τη διάθεση να το ακούσει για κάποιο παιχνίδι με κάρτες και να είναι σε θέση να ονοματίσει ανά πάσα στιγμή όλους τους χαρακτήρες που απεικονίζονται σε αυτές. Οι έφηβοι, πάλι, μπορεί να μιλούν για τους ίδιους καλλιτέχνες ξανά και ξανά, και να γνωρίζουν τα πάντα για τη ζωή τους. Αυτού του είδους οι εμμονές είναι τυπικές, συνήθως δεν διαρκούν για πολύ και, γενικά, δεν παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά τους. Τυπικές είναι και κάποιες σκέψεις που δεν θέλουμε να κάνουμε ή που μοιάζουν παράξενες, όπως, για παράδειγμα, η σκέψη του να πετάξουμε το τηλέφωνό μας έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου ενώ βρίσκεται σε κίνηση. Καμιά φορά, αυτές οι παράξενες σκέψεις έρχονται  στο μυαλό όλων μας.  

Πότε χρειάζεται να ανησυχήσω για τις εμμονικές σκέψεις ενός μαθητή μου;

Λόγος προβληματισμού προκύπτει  όταν ένας μαθητής δεν μπορεί να  καταφέρει να ησυχάσει το μυαλό του από σκέψεις ή ανησυχίες που δεν θέλει να έχει. Οι ανεπιθύμητες αυτές σκέψεις ενδέχεται να προκαλούν δυσφορία στο παιδί ή έφηβο, να παρεμβαίνουν στη σχολική του ζωή, στις δραστηριότητές του ή στην κοινωνική του ζωή. Αυτού του είδους οι σκέψεις ίσως υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιου μεγαλύτερου ζητήματος.

Μερικές ανεπιθύμητες σκέψεις και ανησυχίες των παιδιών που ενδέχεται να αποτελούν αιτία προβληματισμού για τον εκπαιδευτικό, είναι οι εξής:

• Μετρούν σιωπηλά μέχρι έναν συγκεκριμένο αριθμό ή μετρούν αντικείμενα για να βεβαιωθούν ότι ο αριθμός τους είναι συγκεκριμένος.
• Επαναλαμβάνουν νοερά λέξεις μέχρι να νιώσουν άνετα ή «όπως πρέπει».
• Δημιουργούν και διαρκώς επαναλαμβάνουν νοητικές λίστες στο μυαλό τους. 
• Κατ’ επανάληψη σκέφτονται ή αναθεωρούν στιγμιότυπα αλληλεπιδράσεων που είχαν στο παρελθόν, με σκοπό να βεβαιωθούν ότι δεν προσέβαλαν ή δεν πλήγωσαν κάποιον.
• Έχουν επαναλαμβανόμενες ανησυχίες ότι θα συμβούν άσχημα πράγματα.
• Έχουν επαναλαμβανόμενες ανησυχίες για τα μικρόβια ή τη βρωμιά (ακόμα και χωρίς δικαιολογημένη αιτία).
• Αναζητούν επανειλημμένως διαβεβαιώσεις ότι δεν θα συμβούν άσχημα πράγματα.
• Ρωτούν τον εκπαιδευτικό τους σχετικά με τις ανησυχίες τους ξανά και ξανά.

Ως εξωτερικός παρατηρητής, ίσως να μην είναι εύκολο να εντοπίσετε εάν ένας μαθητής σας έχει ανεπιθύμητες επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή ανησυχίες. Συχνά, αυτά τα παιδιά ή οι έφηβοι εκλαμβάνονται εσφαλμένα ως αφηρημένα ή αποσυρμένα. Άλλες ενδείξεις εμμονικών σκέψεων είναι, μεταξύ άλλων, οι εναλλαγές της διάθεσης των παιδιών ή των εφήβων, ή οι αλλαγές στις φιλίες τους. Στην τάξη, οι μαθητές με εμμονικές σκέψεις ίσως εκδηλώνουν μία ή περισσότερες από τις παρακάτω συμπεριφορές:

• Ζητούν συχνά την άδεια για να πάνε στην τουαλέτα. Οι μαθητές ίσως χρησιμοποιούν τις επισκέψεις στην τουαλέτα ως έναν τρόπο για να ξεφύγουν από τις εμμονικές σκέψεις που εμφανίζονται μέσα στην τάξη ή για να κάνουν κάτι που θα σταματήσει, τουλάχιστον προσωρινά, τις σκέψεις αυτές (π.χ. να ξεπλύνουν τα μικρόβια από τα χέρια τους ή από τα μολύβια κ.λπ.). 
• Ζητούν συχνά διαβεβαιώσεις. Οι μαθητές με εμμονικές σκέψεις ενδέχεται να κάνουν ερωτήσεις ξανά και ξανά ή να ζητούν να τους επαναληφθεί μια πληροφορία. Επίσης, μπορεί να απαντούν σε μια ερώτηση και κατόπιν να ζητούν από τον εκπαιδευτικό να τους διαβεβαιώσει ότι άκουσε την απάντηση τους. 
• Επιστρέφουν στο ίδιο μέρος σαν να “ανιχνεύουν” την πορεία τους. Οι μαθητές που ανησυχούν ότι ξεχνούν ή αφήνουν πίσω πράγματα, μπορεί να επιστρέφουν στο μέρος όπου βρίσκονταν, με σκοπό να ελέγξουν ότι δεν ξέχασαν κάτι. Οι μαθητές που κάνουν επαναλαμβανόμενες αρνητικές  σκέψεις σε ένα μέρος, μπορεί να επιστρέψουν στο ίδιο μέρος για να κάνουν μια καλή σκέψη, η οποία θα “ακυρώσει” την κακή. 
• Χρησιμοποιούν συχνά τη γόμα όταν κάνουν τις σχολικές τους εργασίες. Οι μαθητές που επιζητούν την τελειότητα στον τρόπο που σχηματίζουν τα γράμματα ή στον τρόπο που παρουσιάζουν το γραπτό τους στο χαρτί, ενδέχεται να σβήνουν πολύ συχνά. Ορισμένες φορές, οι μαθητές αυτοί γράφουν λέξεις που τους προκαλούν ανησυχία και νιώθουν την ανάγκη να τις σβήσουν (π.χ., γράφουν τη λέξη εμετός, αρχίζουν να ανησυχούν ότι θα κάνουν εμετό και σβήνουν τη λέξη). Ενδείξεις ότι οι μαθητές αυτοί σβήνουν συχνά αποτελούν οι μισοτελειωμένες γόμες και οι τρύπες στα τετράδια. 

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω έναν μαθητή μου με εμμονικές σκέψεις;

Εάν, ως εκπαιδευτικός, παρατηρήσετε ότι οποιαδήποτε από τα παραπάνω συμβαίνουν επανειλημμένα ή προκαλούν δυσφορία σε έναν μαθητή σας, μπορείτε να δοκιμάσετε να κάνετε τα εξής:

Ο παιδίατρος ή ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να βοηθήσει σχετικά με τους αρχικούς προβληματισμούς  και να παραπέμψει σε εξειδικευμένους επαγγελματίες. Επίσης, εφόσον είναι εφικτό, θα βοηθούσε η συμβουλή από  έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Το δημόσιο σύστημα παρέχει υπηρεσίες στο κοινό μέσω των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων και των Κέντρων Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.).

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να συνεργαστούν με τους γονείς/φροντιστές και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ώστε να περιορίσουν κάπως το άγχος που βιώνει ένας μαθητής με εμμονικό τρόπο σκέψης μέσα στη σχολική τάξη με τους εξής τρόπους:

Εάν οι εμμονικές σκέψεις ενός μαθητή σας είναι πολύ συχνές και έντονες, εμφανίζονται σε πολλά διαφορετικά πλαίσια, δεν συμβαδίζουν με αυτές που έχουν τα παιδιά της ίδιας ηλικίας, και παρεμβαίνουν αρνητικά στις καθημερινές σχολικές του δραστηριότητες μέσα στην τάξη, ίσως αποτελούν ένδειξη πιθανής  Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ).  

Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τις πιο κοντινές διαθέσιμες υπηρεσίες του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος δημόσιας υγείας για την παροχή βοήθειας στα παιδιά και τους εφήβους σε όλη τη χώρα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας Χαρτογράφηση Υπηρεσιών εδώ.

Μπορείτε επίσης να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σαρώνοντας με την κάμερα του τηλεφώνου σας τον παρακάτω κωδικό QR ή πατώντας στο σύνδεσμο εδώ.